"Tâm hồn của chủng tộc điều khiển vận mệnh các dân tộc, xác định các tín ngưỡng, thiết chế và nghệ thuật của họ.""Con người có phải vẫn mang tính bầy đàn; cá nhân sẽ cảm thấy an toàn và hả hê khi phát hiện có một con yếu hơn trong đàn?" Nó hỏi anh.
"Sự đố kỵ và tính ích kỷ là nguồn gốc". Anh trả lời ở một trời thu Sài Gòn mất hút bởi những đợt mưa rào khi bão liên tục tìm đến Viết Nam
Sau khi đã hoàn thành cuốn "Tâm lý học đám đông", nó tiếp tục dấn thân vào quyển sách thứ hai của Le Bon, như một sự truy tìm sâu hơn về bản chất của những lực lượng vô hình định hình nên thế giới. Nếu quyển sách đầu mổ xẻ hành vi nhất thời của một đám đông bị kích động, thì cuốn sách này lại đi tìm những đặc trưng tâm lý và tính cách của các dân tộc—những thứ đã được hun đúc, thay đổi theo dòng lịch sử, rồi lại dẫn đến những giai đoạn phân ly và suy tàn.
"Những quy luật tâm lý về sự tiến hóa của các dân tộc" không phải là một cuốn sách dễ dàng đọc, nó là một tác phẩm triết học xã hội lạnh lùng và đầy thách thức của Gustave Le Bon. Được xuất bản lần đầu vào năm 1898, cuốn sách này đã trở thành một cột mốc quan trọng trong việc nghiên cứu tâm lý tập thể, mặc dù nhiều quan điểm của nó đã trở nên lỗi thời và gây tranh cãi trong bối cảnh xã hội học hiện đại.
Cuốn sách tìm cách trả lời một câu hỏi lớn: Điều gì thực sự quyết định vận mệnh, văn hóa, và sự thịnh suy của một quốc gia? Le Bon bác bỏ ý kiến cho rằng các thay đổi chính trị, luật pháp hay thể chế là nguyên nhân cốt lõi. Thay vào đó, ông kiên quyết khẳng định rằng mọi sự tiến hóa hay suy thoái của một dân tộc đều bắt nguồn từ một yếu tố vô hình nhưng mạnh mẽ: tâm hồn chủng tộc (âme de la race).
Tâm hồn chủng tộc, theo Le Bon, là một tổng hòa của những đặc điểm tâm lý, tình cảm, và niềm tin được truyền từ đời này sang đời khác. Nó là bộ khung tinh thần bất biến chi phối mọi hành vi, quyết định và cách phản ứng của một dân tộc trước mọi biến cố lịch sử. Tác giả lập luận rằng, chính cái "tâm hồn" cố định này đã nhào nặn ra các thể chế, luật pháp, chứ không phải ngược lại.
Đối với Le Bon, giờ phút đáng sợ nhất không phải là chiến tranh, mà là khi những tư tưởng cố hữu của một dân tộc bị hạ xuống "mộ huyệt u tối, nơi an nghỉ của những thần linh đã chết." Điều đó đồng nghĩa với sự mất đi bản sắc và sự sụp đổ của một nền văn minh.
"Trong chuyện tín ngưỡng, con người chỉ lắng nghe tiếng nói vô thức của những tình cảm của mình. Những tình cảm này hình thành một khu vực mờ tối mà lý trí luôn luôn bị loại trừ."
Điều này giải thích tại sao mọi cuộc cải cách chỉ dựa trên logic đều thất bại thảm hại, bởi con người ta vốn dĩ được dẫn dắt bởi những niềm tin đã ăn sâu, không phải bởi những lập luận sắc bén.
Le Bon nhấn mạnh sự đối lập giữa logic và tình cảm. Ông cho rằng, các nhà cải cách thường thất bại vì họ cố gắng áp đặt lý trí và logic vào một tập thể vốn bị chi phối bởi những niềm tin (beliefs) và tình cảm (sentiments) đã ăn sâu qua hàng thiên niên kỷ.
Ông phân tích cách các yếu tố như ngôn ngữ, tôn giáo, nghệ thuật, và đặc biệt là giáo dục, đều là sản phẩm của tâm hồn chủng tộc đó. Do đó, việc sao chép thể chế từ một dân tộc này sang một dân tộc khác (ví dụ: áp dụng thể chế phương Tây vào phương Đông) là điều không tưởng, vì nền tảng tâm lý đã khác biệt.
Cuốn sách là một tài liệu quan trọng để hiểu về tâm lý học xã hội cuối thế kỷ 19. Le Bon đã buộc người đọc phải suy nghĩ về vai trò của di sản văn hóa và tâm lý tập thể trong việc kiến tạo nên lịch sử. Dù các khái niệm về "chủng tộc" của ông đã được diễn giải lại hoặc bác bỏ trong khoa học hiện đại, giá trị của tác phẩm vẫn nằm ở sự nhấn mạnh vào các yếu tố phi lý trí trong hành vi tập thể, một ý tưởng mà sau này ảnh hưởng sâu sắc đến nhiều nhà tư tưởng và chính trị học.
"Những quy luật tâm lý về sự tiến hóa của các dân tộc" là một cuốn sách đáng đọc, nhưng cần được tiếp cận bằng tư duy phản biện và đặt trong bối cảnh lịch sử của nó. Nó sẽ là một công cụ mạnh mẽ giúp bạn nhìn sâu hơn vào cách văn hóa định hình nên chính trị và xã hội.
***
"The soul of the race governs the destiny of peoples, determines their beliefs, institutions, and art."
Me: "Do you think humans are still herd animals? Does an individual fe
el safe and gloat when discovering a weaker one in the pack?" I asked my friend.
Old brother: "Envy and selfishness are the source." He replied as a Saigon autumn sky was lost to successive rain showers that continually battered Vietnam.
After finishing "The Crowd: A Study of the Popular Mind", I continued my journey into Le Bon's second book, as if searching deeper for the essence of the invisible forces that shape the world. If the first book dissected the transient behavior of an agitated mob, this book explores the psychological and character traits of nations—elements forged and changed by the currents of history, which eventually lead to phases of dissolution and decay.
"The Psychological Laws of the Evolution of Peoples" is not an easy read; it is a chilling and deeply challenging work of social philosophy by Gustave Le Bon. First published in 1898, this book became a crucial milestone in the study of collective psychology, though many of its views have become outdated and controversial in modern sociological contexts.
The book seeks to answer a grand question: What truly determines the destiny, culture, and rise and fall of a nation? Le Bon rejects the idea that political changes, laws, or institutions are the core causes. Instead, he firmly asserts that every evolution or decline of a people stems from a powerful yet invisible factor: the soul of the race (âme de la race).
The soul of the race, according to Le Bon, is a summation of psychological traits, sentiments, and beliefs passed down through generations. It is the immutable spiritual framework that governs all behaviors, decisions, and reactions of a people to historical events. The author argues that this fixed "soul" molds institutions and laws, not the other way around.
For Le Bon, the most dreadful moment is not war, but when the deep-seated ideas of a nation are consigned to the "dark tomb, the resting place of dead gods." This signifies the loss of identity and the collapse of a civilization.
"In matters of belief, man only listens to the unconscious voice of his sentiments. These sentiments form a twilight region from which reason is always excluded."
This explains why all reforms based purely on logic are tragically doomed to fail, because humans are fundamentally driven by ingrained beliefs, not by sharp arguments.
Le Bon emphasizes the opposition between logic and sentiment. He argues that reformers often fail because they try to impose reason and logic on a collective entity that is governed by beliefs and sentiments that have been deeply rooted for millennia.
"The world is governed by ideas and sentiments, not by logic and reason."
(This implies that ideas and beliefs, no matter how irrational, have a far greater power to guide history than rigid arguments.)
He analyzes how elements like language, religion, art, and especially education, are all products of that racial soul. Therefore, copying institutions from one nation to another (e.g., applying Western institutions to the East) is deemed impossible, as the psychological foundation is different.
"Institutions are not the cause of the greatness of a people, but the result of that greatness."
(This suggests that if a people lacks the 'soul' to create a progressive institution, imposing it from the outside is futile.)
The book is an important resource for understanding late 19th-century social psychology. Le Bon forces the reader to contemplate the role of cultural heritage and collective psychology in shaping history. Although his concepts of "race" have been reinterpreted or rejected in modern science, the work's value lies in its emphasis on irrational factors in collective behavior, an idea that profoundly influenced many thinkers and political scientists afterward.
"Regardless of time and circumstance, every race carries within it a distinct 'soul' which determines its destiny."
"The Psychological Laws of the Evolution of Peoples" is a worthwhile read, but it must be approached with critical thinking and placed within its historical context. It will be a powerful tool to help you look deeper into how culture shapes politics and society.