Ký ức của người phụ nữ kể chuyện tình - A Woman Recounts a Love Story

Cu, Tí ƠI! Tiếng người phụ nữ gọi tên hai đứa con trai mình. Tiếng kêu từ trong nhà gọi vọng ra. 

Tiếng gọi cất lên sau một đợt còi hú, vang dội cả một đất trời, trước những vệt sáng xuất hiện trên bầu trời, rồi đáp xuống mặt đất trở như những thiên thạch càn quét sạch nơi chúng dừng lại. Nơi đáp xuống chỉ còn lửa và máu. Mặt đất rung chuyển. 

Người phụ nữ ôm đứa con gái hai tháng tuổi miệng vẫn còn thơm mùi sữa mẹ chạy ù ra khỏi căn nhà. Người đàn ông được gọi là dắt đứa con trai bốn tuổi đuổi theo vợ. Tìm con. Hai đứa con trai lên bốn và lên bảy đang đi chơi ngoài kia. Đất trời chuẩn bị đón đợt oanh tạc.

Đó không phải là lần đầu tiên chạy.

Thượng thành, Huế, 1968. 

Người phụ nữ ôm đứa con trai đầu tiên chạy dưới làn đạn. Một góc của ngôi thành cổ hình bát giác với con rạch chảy xung quanh đón nhận trận đánh của lính quốc gia và việt cộng. Pháo binh. Từ trong pháo ra, từ ngoài pháo vào. Người phụ nữ là một trong những con người sống trong thượng thành chạy ở phía dưới. Gia tài của người phụ nữ là chiếc bình thủy, túi đeo quần áo của con và hai chỉ vàng còn lại ở ngón tay áp út. Cứ thế chạy. Người chết nằm ở hai bên. Chạy để sống.  

Biển Mỹ Thuận, Huế, 1974.

Gã Việt cộng nằm trong tay áo; trở về đón vợ con để đến với Sài Gòn. Con tàu há mồm như con cá mập khổng lồ trồi lên trên mặt nước; tính từ mép nước đến lan can tàu gần 6m. Dòng người cứ thế đi vào bên trong. Tất cả chuẩn bị thẳng tiến vào Sài Gòn. Người phụ nữ dắt díu bốn đứa con cùng chồng đi lên trên con tàu đấy. 

Người đông. Người phụ nữ cột đứa con hai tháng trước ngực mình; hai đứa con trai được cột chặt bằng dây vải, như cánh tay nối dài với tay mẹ. 

Còi tàu hú vang chuẩn bị rời bến. Người phụ nữ mới nhớ một chiếc honda. Gã đàn ông nói nhẹ: Bỏ đi em. Từ lan can tàu nhìn xuống, phát hiện thằng con trai đặt tên Tí đang ngồi vắt vẻo trên chiếc honda.

Từ lan can tàu nhảy xuống, kéo theo cả hai đứa con nhảy cùng. Gã đàn ông được gọi là chồng cũng nhảy xuống theo. 

Tàu đi ra cửa biển.

Pháo kích.

Tàu cháy.

Người chết như hến cào ở bến sông. 

Gã đàn ông quay sang người phụ nữ nói: chuyến này vào Sài Gòn còn được chiếc honda để chạy xe ôm

Cười.

Chạy. Dưới đêm. Biển Mỹ Thuận vẫn cứ ru mình với con sóng đã nhuộm mình, hàng dương nhào ra phũ tràng che chở những con người còn sót lại. Chạy. 

Tìm được một căn nhà bỏ trống.

Người phụ nữ tranh thủ cho con bú. Gã đàn ông tranh thủ đào một hầm trú ẩn. Hai đứa con trai lớn thằng cu, thằng tí đã quen với chiến tranh. Mệt nhoài vẫn chạy ra đường ngoài để rong chơi trước khi hành trình đi tiếp đến điểm cuối…Sài Gòn. Tiếng còi rú vang. Chạy ù. Vệt sáng quét ngang trời. Đổ xuống chỗ hai đứa chơi. Đổ xuống nơi căn nhà bỏ trống vừa mới đào một căn hầm.

Con đây
! Tiếng trả lời trong một trời lộng gió có mùi khét lẹt của cỏ cây vừa cháy. Khét lẹt. Lửa vẫn ngùn ngùn cùng với khói đen. 

Hai đứa trẻ không kịp chạy về nhà; nhảy vào nằm núp trong bụi tre. 

Người phụ nữ tìm con chạy ra khỏi nhà; gã đàn ông cũng bỏ hầm dắt con chạy ra. Căn nhà giờ trở thành một đống gạch vụn. 

…

Cao lãnh, Đồng Tháp, 2022

Người phụ nữ trở lại với đứa con trai ngồi vắt vẻo trên chiếc honda ngày nào; đưa bàn tay đã điểm những nốt hoa đồi mồi chạy dọc cả cánh tay, thịt chảy như tay áo màu da đang thả buông tà, thoa dầu nắn bóp một cẳng chân. 

Đứa con trai cũng ngồi vắt vẻo ở tuổi tóc điểm màu sương khói.

***

Cu, Ti!, a woman of eighty-two, called out her sons' names. The call echoed from inside the house.

The sound emerged after a loud siren, a wail that resonated across the sky, just before streaks of light appeared, descending to the ground like meteorites, scouring the earth where they landed. Only fire and blood remained. The ground trembled.

The woman, holding her two-month-old daughter, who still smelled of her mother's milk, ran out of the house. The man, her husband, led their four-year-old son, chasing after his wife. They were looking for their two older boys, ages four and seven, who were playing outside. The world was about to be bombarded.

It wasn't the first time they had to run.

---

Hue Citadel, 1968

The woman clutched her firstborn son, running through a hail of bullets. A corner of the octagonal ancient citadel, with its surrounding moat, bore the brunt of a battle between national soldiers and the Viet Cong. Artillery shells rained from within and without. The woman, one of the many residents of the citadel, ran beneath the onslaught. Her possessions were a thermos, a bag of her child's clothes, and two chi of gold remaining on her ring finger. She just kept running. The dead lay on either side. Running to live.

My Thuan Beach, 1974

The Viet Cong man, now in civilian clothes, returned to pick up his wife and children to go to Saigon. The LST (Landing Ship, Tank) was like a giant shark surfacing from the water; it was nearly 6 meters from the waterline to the ship's railing. A stream of people poured inside. All were set for Saigon. The woman, with four children and her husband, boarded the ship.

It was crowded. The woman tied her two-month-old daughter to her chest. Her two older boys were tightly bound with a cloth rope, like an extension of her own arm.

The ship's horn blared, signaling its departure. The woman suddenly remembered their motorbike. Her husband said softly, "Leave it, dear." Looking down from the railing, she spotted their son, whom they called Ti, sitting astride the motorbike.

She jumped from the railing, pulling her two boys with her. Her husband jumped after them. The ship sailed out of the estuary.

Artillery fire. The ship was engulfed in flames. The dead lay like raked clams on the riverbank.

The man turned to the woman and said, "Now that we've made it to Saigon, at least we'll have the motorbike to earn a living." They laughed. They ran. Under the night sky. My Thuan Beach still lulled itself with stained waves, and the casuarina trees bent over to shelter the remaining people. They ran.

They found an abandoned house. The woman quickly nursed her child. The man hurriedly dug a shelter. The two older boys, Cu and Ti, were accustomed to the war. Exhausted, they still ran out to play on the street before continuing their journey to their final destination... Saigon.

A siren wailed. They scrambled. A streak of light swept across the sky. It landed where the two boys were playing. It landed where they had just dug a shelter at the abandoned house.

"We're here!" The reply came through the windy air, thick with the smell of scorched earth. The stench. Fire still raged with black smoke.

The two boys didn't make it back to the house in time; they hid in a bamboo grove. The woman ran out of the house to find her sons; the man abandoned the shelter, taking his child with him. The house was now a pile of rubble.

...

Cao Lanh, Dong Thap, 2022 The woman returned with her son, the one who sat astride the motorbike. She extended a hand, now dotted with age spots running along her arm, her sagging skin draped like a sleeve. She rubbed his shin with oil. Her son sat astride the bike, his hair now streaked with gray.

Đến lễ, từ lòng đất người về, hát tiếp khúc phu thê!? - At the festival, from the earth they return, to sing once more the song of husband and wife!?

Cứ mỗi độ đến ngày giải phóng, đất nước lại rộn ràng với mấy câu chuyện của hôm qua. Câu chuyện chiến tranh. Báo đài bắt đầu ngập tràn những hình ảnh của ngày đất nước trọn niềm vui khi lá cờ bắt đầu bay trên nóc dinh Thống Nhất sau khi chiếc xe tăng xô đổ cổng dinh Độc Lập. Có người bảo đấy là dàn dựng!? Có kẻ nói đấy là tài liệu để tuyên truyền!? Thế là rôm rả tranh cãi để biện chứng từ mấy thế hệ tiếp theo. 

 

Chỉ riêng người con gái tóc nhuộm màu mây trắng ấy; bỏ ngoài tai mấy đề tài chính trị, dẫu đã từng cầm giỏ đựng đầy truyền đơn đi ngời ngời trên phố. 

Chỉ riêng người con gái ấy lúc đất nước rợp bóng cờ bay là lắng lại lòng một bóng dáng ngày xưa. Bóng dáng tưởng đã nhạt nhòa theo năm tháng cứ sống lại như từ lòng đất người về, hát tiếp khúc phu thê, khi nặng nợ đất nước một lời thề. Chờ ngày về em nhé! 

Rồi có một ngày chinh chiến tàn…Trả súng đạn này…Vui cùng ruộng nương, cùng đàn trâu, với cây đa khóm trúc hàng cau… 

 

Với nó – một thằng nhóc lớn lên khi đất nước không còn chinh chiến. Chiến tranh. Hai từ chỉ đánh vần, đọc đúng, viết tròn câu với mấy dòng học thuộc để hoàn tất một bài văn. Chiến tranh. Tàn khốc. Mất mát. Đau thương…Nó khắc khoải đi tìm tính từ để miêu tả hình dung cho trọn một nổi niềm khi bắt gập nhiều hình ảnh về người con gái ấy lướt qua đời mình. 

Đôi lần. Cúp điện. Võng đưa. Thằng nhóc đợi, nằm hát nghêu ngao mấy khúc ca lính chiến về một tiểu đoàn 307 hay Màu hoa đỏ lúc nhà chẳng có ai, chỉ có con chó nằm cạnh ư ử chẳng biết phàn nàn vì tiếng hát át tiếng bom hay bọ chét vừa chén thịt thơm giàu đạm. Đêm hè đèn thấp. Nhẹ nhàng. Lướt qua võng đưa như sợ cắt ngang phần cao hứng. Chân đạp. Võng đưa. Lắng nghe đâu đó mấy câu chuyện trò ở phía sau nhà không ăn nhập. 

Lúc trước ba hát còn hay hơn nó. 

Ừm! Dân lính biệt động. 

 

Mấy bận. Vô tình. Xem được thước phim về lính biệt động thành. Người con gái đó lại đưa mắt lén nhìn ông, ngồi trên đầu tủ, trơ một ánh nhìn. Vô cảm. Vì anh là lính?

… 

Với nó – một thằng nhóc lớn lên khi đất nước không còn chinh chiến. Đi tìm. Trãi nghiệm. Qua mấy câu chuyện kể về cuộc đời người con gái ấy. Sinh ra với lớn lên trong chiến tranh. 

Ở những buổi chiều nắng ngã ở đằng xa, gió chạy vội đến đỡ. Người con gái bắt đầu ôn lại những câu chuyện của đời mình. Từ lúc bắt đầu buổi bình minh nắng tình rực rỡ gặp gã trai lính chiến đến trưa về nắng cháy hôn nhân khi người tình ra trận, rồi đêm về nắng ngủ hâm hấp khi chạy tránh pháo binh cùng con mình. Từ Tết Mậu Thân ôm con từ biệt xứ đến hè đỏ lửa cả nhà mém chết ở khơi xa khi tàu ra bị trúng pháo. 

 

Với nó – một thằng nhóc lớn lên khi đất nước không còn chinh chiến. Phần nào hiểu. Thằng nhóc lại thấy bàng hoàng và trong đầu lại khơi gợi những câu hỏi tìm hiểu ngày xưa. Cuộc sống ông cha. 

Rồi hôm nay, đất nước đã thanh bình, người con gái ngồi với kệ kinh, cuộn mình dưới chân Phật để người tình ngồi ở phía trên. Đêm về, mộng một giấc phu thê. 

Đất nằm như đang khóc. Lắng đợi cuộc diễu binh. Hành trình đã đi qua. Lòng người con gái héo. Khắc khoải sự chơi vơi. Đời đàn bà nghiệt ngã. Câu chuyện tưởng đi qua. Hàng năm cứ sống lại. Lúc rợp bóng cờ bay. Nhà đài đâu cũng phát. Một nổi niềm cha ông. Nghìn thu còn than khóc trong lấm nổi tự hào.

(Ảnh: Internet)

***

Every year around the day of liberation, the country buzzes with stories of yesterday—stories of war. The media fills with images of the nation's joy as the flag begins to fly from the roof of the Independence Palace after a tank smashes through its gates. Some say it was staged. Others claim it was propaganda. And so, lively debates and arguments are passed down through the generations.

But for a certain woman whose hair is the color of white clouds, these political topics fall on deaf ears, even though she once boldly walked the streets with a basket full of leaflets. For this woman, when the country is draped in flags, her heart stills, revisiting a figure from long ago. The image, which should have faded with time, comes to life as if from the earth, singing once more the song of husband and wife, a debt paid with a promise to the nation. Wait for my return, my love!

And then came a day when the fighting ended… Put down the guns… Rejoice on the fields, with the buffalo, with the banyan trees and bamboo groves…

For it—a boy who grew up after the war had ended—"war" was just a word to be spelled correctly, a phrase to be recited to complete an essay. War. Brutality. Loss. Grief... It yearned to find the right adjectives to capture the emotion when it stumbled upon images of that woman in its life.

Sometimes, when the power was out, it would lie in its hammock, humming songs of the soldiers, a tune about Battalion 307 or The Red Flower, when no one was home. Only the dog lay nearby, whimpering, a sign of its irritation at the singing or perhaps a flea feasting on its protein-rich feast. A low lamp in the summer night. Gentle. It floated in the hammock, careful not to interrupt its own moment of inspiration. Pushing the ground with its feet, swinging, listening to conversations from the back of the house that made no sense.

"Your dad's singing was better than yours." "Oh, he was a commando."

A few times, it accidentally watched a documentary about the Sài Gòn commandos. The woman would then secretly glance at the man, who sat on top of a cabinet, his gaze empty. Emotionless. Was it because he was a soldier?

---

For it—a boy who grew up after the war had ended—the search was on. It sought an experience through the stories of that woman's life. A life born and raised in war.

In the late afternoon sun, with the wind hurrying to catch up, the woman would begin to revisit her life stories. From the brilliant morning sunrise of a blossoming love with a soldier, to the blazing midday sun of a burning marriage when her lover went to war, and then the feverish heat of the night as she ran from artillery shells with her child. From the Tet Offensive when she carried her child and fled the country, to the Red Summer when her family almost died at sea when the boat was shelled.

For it—a boy who grew up when the country was no longer at war—it began to understand. The boy felt a sudden shock and in his mind, questions about the past stirred. The lives of his ancestors.

And today, the country is at peace. The woman sits with her scripture shelf, curling up at the feet of the Buddha as her lover sits above. At night, they dream the dream of husband and wife.

The land lies as if weeping. Awaiting the parade. The journey has passed. The woman's heart is withered. Longing for a sense of belonging. A woman's harsh fate. A story that seems to have passed. Every year, it comes to life again. When the flags fly. The media broadcasts. A sorrow of our ancestors. A thousand years of weeping amidst a glorious pride.

[Story] Bỏ lại SÀI GÒN - Leaving Saigon Behind

Anh không nghĩ rằng được gặp lại em?

Bỏ Sài Gòn đi anh.

Anh ngước mặt nhìn. Người nữ sinh trung học Lasan Taberd với nét đầm thấm, dịu dàng làm nắng ngỡ ngàng đang cười với anh.

Tà áo dài tung bay nghịch gió. Mơ mộng. Áo dài đi dưới hàng cây phượng già, chìa tay đưa cuốn lưu bút vào tay áo trắng ngẩn ngơ vẫn còn ngẩn ngơ vì có một nụ cười say nắng gắn trên môi áo dài.

Đề từ. Tặng vội. Tuổi học trò với những cảm xúc chạy ngược xuôi dưới góc bàn. Những lá thư tình bắt chéo giờ học. Nhắn gửi. Bằng những mãnh giấy vụn xé vội viết lời ngô nghê. Cứ thế tình đầy qua những mãnh giấy vụn ráp lại thành trang. Nội dung. Đa tầng cảm xúc yêu, thương, hờn, giận.

Sài Gòn độ ấy ngợp những tờ giấy bay. Kêu gọi kháng chiến. Kêu gọi hòa bình. Những dòng người đi tìm lý tưởng sống cho riêng mình.

Áo trắng – dân thường trong lớp học đến mấy chục thường dân - thích đọc những trang tin về chiến trường lửa đạn. Hẹn một ngày vai vác súng trường giữa giờ chơi cùng bọn áo trắng thường dân khác. Nhìn sang. Áo dài – một bông hoa của trường, nổi bật giữa nhưng bông hoa khác bởi những kịch bản được áo dài viết với tư tưởng ảnh hưởng sâu đậm từ Moliere. Khóc cười. Thật giả. Đương thời.

Một lần. Áo trắng nhận những vết tím bầm trên gương mặt từ đám tàn binh chột què, theo như lý luận ba đánh một không chột cũng què. Áo dài thoát khỏi đám tàn binh chột què. Nghe đâu có tính phản động trên những bài thơ, kịch bản vẫn còn đang thảo chưa xong sau những hưởng ứng từ những con người trẻ đi tìm một lý tưởng sống. Nghe đâu không phải khi không xuất hiện những đám tàn binh chột què.

Như thế thôi rồi yêu. Nhẹ nhàng. Nhắn gửi. Bằng những mãnh giấy vụn xé vội viết lời ngô nghê. Cứ thế tình đầy qua những mãnh giấy vụn ráp lại thành trang. Nội dung. Cảm xúc vượt rào. Trao cho nhau tất cả những gì quý giá nhất khi Sài Gòn tiếng súng át tiếng ve kêu. Gọi hè. Phượng đỏ một màu như máu.

Sài Gòn độ ấy ngợp những tờ giấy bay. Kêu gọi kháng chiến. Kêu gọi hòa bình. Những dòng người đi tìm lý tưởng sống cho riêng mình. Xuống đường. Có chiếc áo trắng đi trong nhóm  đầu.

Giữa những tiếng bom rơi, đạn lạc. Có tiếng khóc từ một gia đình đã mất người thân. Áo dài đẫm máu của người ra đi. Giữa đêm hè có áo trắng ngồi cắm vai dưới hàng phượng già, nhận từng đợt nước lăn dài từ khoé mắt hút sâu hồn người.

Bỏ Sài Gòn anh nhé!? Tiếng nói nhẹ nhàng vang lên giữa đêm hè sau khi dằn đi những tiếng nấc. Đôi mắt được tắm rữa nhiều lần đang chờ đợi một câu trả lời.

Đi đâu em!?

Đâu cũng được, miễn là đi khỏi chốn này.

Đi về đâu đây và chúng ta sẽ sống vì điều gì!?

…

Anh không nghĩ rằng gặp lại em nơi đây?

Anh ngước mặc nhìn. Người phụ nữ đã biến mất khỏi cuộc sống anh sau đêm hè áo dài ngồi gục vai áo trắng anh. Lặng thầm. Dưới gốc phượng già. Đã ba mươi lăm năm ngồi ôm những ký ức của ngày xưa trở về. Không một vết tích gì để lại từ ngày Sài Gòn rực trời khói lửa đến lúc tàn chinh chiến.

Anh không còn xuống đường với những biểu ngữ giăng ngang. Không còn hô vang những tiếng nói từ tận con tim đi tìm lý tưởng sống giữa tôi và ta hòa nhập. Không còn những vết tím bầm sau những đợt càn. Không còn…không còn…và không còn nữa.

Sau ba mươi lăm năm. Ngồi đây. Quán café này. Dưới chân góc phượng già. Đếm mỗi mùa qua. Nhớ về những vở kịch mang đậm ảnh hưởng của Moliere. Cứ thế ngồi nhớ mà đến giờ anh vẫn còn một mình. Ngồi đây. Dước chân góc phượng già.

Em vừa về Việt Nam. Nghe bạn bè kể một gã thương binh hay ngồi ở một góc quán café, dưới một góc phượng vĩ già sau hơn ba mươi năm mất liên lạc. Tình cờ gặp lại trên đất khách quê người. Đáp chuyến bay sớm nhất có thể để về xem gã thương binh qua lời kể như thế nào. Người phụ nữ nở nụ cười làm nắng ngỡ ngàng.

Áo trắng của ngày nào của em với ánh mắt rạng ngời khi nói đến những dự định về sau giờ chỉ còn là một màu đen ảm đạm, vẽ vài nét thời gian dưới mí. Đôi môi đã thâm xì vì khói thuốc bay. Không biết. Gương mặt ấy đã bị thời gian tô lên vài vết ố đen với làn da xạm nắng, làm đậm màu đàn ông.

Chợt thấy. Một vách tường rào chắn với xung quanh là tiếng kêu gào khát khao, lý tưởng sống của những người trẻ cùng thời, khi đang vật lộn với trò tra tấn, ép cung.

Đôi mắt đã kèm nhèm hơn sau khi chinh chiến tàn, ắt hẳn đón nhận những trận đòn vào tư tưởng với những gì mắt thấy tai nghe. Khi ấy. Ắt hẳn rằng anh sẽ rất nhớ về những bài thơ, vở kịch của áo trắng với ảnh hưởng sâu đậm từ Moliere. Khóc cười. Thật giả. Thế thời đảo điên.  

Áo trắng của ngày nào giờ nhìn người con gái của ngày trở về rất phiêu lưu. Dấu yêu vẫn còn đầy. Nhưng không nói được gì ở đây. Tất cả chỉ đếm đầy trong một khoảng thời gian đếm bằng con số.

Thời gian như dừng lại. Tất cả lặng im. Thịt da đã bị thời gian làm cho chãy nhão. Não nề. Nó đã quyết định rời xa Sài Gòn giữa một ngày khói lửa, đạn bom. Những con người đi tìm lý tưởng. Xuống đường. Trong đó có anh đi đầu.

Con tim nó đã một lần rĩ máu khi nhìn thấy từng người thân trong gia đình lần lượt ra đi. Mãnh khăn trắng đã chít qua đầu. Quá nhiều lần. Đau thương đưa vào trong những bài thơ, vỡ kịch.

Con tim nó không còn chịu đựng nỗi nữa với điều gắn nó lại với cuộc sống này. Là anh. Kẻ khát khao vác súng trường. Hỏi. Chúng ta sẽ sống vì điều gì?

Nó không trả lời được. Đến tận ba mươi năm lang thang trên đất khách quê người sau. Vật lộn với một cuộc sống mới, đến tận giờ nó cũng không trả lời được câu hỏi của anh: chúng ta sẽ sống vì điều gì?

Câu hỏi cứ từng ngày ăn sâu vào não nó. Đến tận khi nghe câu chuyện về gã thương binh ngồi dưới góc phượng già. Câu hỏi ngày xưa với nó giờ đã có câu trả lời.

Nó bước đến nâng gương mặt đã bị thời gian bào mòn. Gửi một nụ hôn của hơn ba mươi năm. Chất chứa. Dằn dặt.

Dư vị chạy dọc khắp hai thân thể đã bị thời gian bào mòn.

Anh và em đã phí phạm quá nhiều thời gian. Nó xoa gương mặt anh sau nụ hôn khiến người ngạt thở, tim ngưng đập.

Anh nhìn nó. Nước đã ngập tràn trong đôi mắt không còn ảm đạm, tang thương. Cười. Gật đầu.

Anh không nghĩ rằng được gặp lại em.

Bỏ Sài Gòn đi anh.

Sài Gòn độ ấy KHÔNG còn  những tờ giấy bay. Kêu gọi kháng chiến. Kêu gọi hòa bình. Những con người KHÔNG đi tìm lý tưởng sống cho riêng mình nữa.

( Ảnh: Sưu Tầm )

***

"I Never Thought I’d See You Again"

"Leave Saigon, will you?"

He looked up.

There she was – the La San Taberd schoolgirl with a gentle, radiant smile that even the sun paused to admire.

Her white áo dài danced in the wind, dreamy and alive. She walked beneath the old flamboyant trees, handing him her yearbook. The boy in white, dazed and stunned by her smile, fumbled to catch it.

A dedication. A hurried gift.

Student days are filled with wild emotions beneath the desk corners. Love letters slipped across hands during class, scribbled on torn scraps of paper with clumsy words.

Bit by bit, the pieces formed something whole. A story. A layered expression of love, tenderness, hurt, and anger.

Saigon then was flooded with fluttering paper – calls to resist, cries for peace.

Students in white uniforms – civilians dreaming of joining the battlefield. Boys dreaming of rifles, girls dreaming of Molière.

She was the flower among flowers – a drama writer, her plays soaked in satire and thought. Laughing. Crying. True. False. Timeless.

One day, he returned bruised – beaten by half-blind, crippled soldiers.

She escaped. They said her unfinished poems and plays were “reactionary.” They said the soldiers came not by chance.

So they fell in love. Quietly. Gently.

More torn scraps. More dreams passed hand to hand.

When gunfire drowned out the cicadas. When red flamboyant petals looked like blood on the pavement.

She marched. He marched.

Then one summer night, her white áo dài was soaked in someone else’s blood.

He sat, broken, beneath the old tree, tears soaking into the soil.

"Leave Saigon, please?"

She whispered after choking back her sobs.

"Where would we go?"

"Anywhere... just away from here."

"And live for what?"

...

"I never thought I’d see you again."

He looked up.

She had vanished from his life thirty-five years ago – that night her shoulder collapsed onto his beneath the old flamboyant tree.

No signs left. No letters.

The war burned bright, then dimmed.

He no longer marched, no longer shouted.

The bruises healed. The chants faded.

And still, he sat beneath that tree, in this café corner, every year.

Remembering her plays. Molière. The laughter and tears. The lies and truths of their time.

She had returned.

Friends told her of a war veteran who always sat here, quiet, alone.

So she took the earliest flight. Just to see him once more.

She smiled. The same smile that stunned the sun.

Her once radiant white had turned to somber black.

Eyes dimmed, lips tainted by smoke.

Time had left its marks—wrinkles, sunspots, faded beauty turned into something deeply human.

She saw again the wall of torture, the cries of their youth beaten out during interrogations.

The eyes that once dreamed had grown clouded from what they had seen.

Surely, he still remembered her plays. Still laughed. Still cried.

Still clung to truths in a time that flipped falsehoods on their head.

He looked at her.

So familiar. So loved.

But he said nothing.

Time stood still.

Their bodies worn, hearts scarred.

She had left Saigon that day of bombs and fire.

She had buried too many loved ones.

Too many mourning scarves were tied too tightly around her head.

She had bled poetry, written pain into plays.

And yet she never found the answer to his question:

"What do we live for?"

Not in thirty-five years abroad. Not in survival.

Not until she heard about the veteran beneath the flamboyant tree.

Then, she knew.

She lifted his weathered face and kissed him – a kiss that held thirty years of aching silence.

Of love. Of regret.

It ran down their bones like lightning across time.

"We’ve wasted too much time,"

She said, stroking his face.

He looked up, eyes no longer dulled by grief.

He smiled. Nodded.

"I never thought I’d see you again."

"Leave Saigon with me."

Saigon now… no longer filled with fluttering paper.

No more resistance. No more peace.

No more searching for dreams.

[Story] Biết Đâu Nguồn Cội -Where the Roots May Be

Chuyến bay từ Los Angeles chuẩn bị đáp xuống sân bay Tân Sơn Nhất. Nhiệt độ ngoài trời là 37^oC.

Sài Gòn. Nhìn từ trên xuống như một vùng đất hoang sơ vẫn còn chưa khám phá. Mãng xanh của cây lá, mãng nâu của đất rồi đến mãng xám của từng toà nhà cao tầng hiện ra cùng với những con đường uốn lượn. Rõ dần. Dòng người ngược xuôi như những con sóng rượt đuổi không tuân theo bất kỳ một qui luật nào. Gợi cho người nhìn về một bức tranh lập thể đa màu sắc của một hoạ sĩ thiên tài đã bắt được mạch cảm xúc.

Nó đi như đếm từng bước chân mình. Lững thững bước đi khi bên cạnh có những bước chân vội vàng. Vượt qua. Khoang thông nối máy bay với cửa ra bất chợt biến thành con đường hầm với một kẻ lạc đường như nó, đã tìm thấy ánh sáng.

Trở về. Việt Nam. Ba mươi bảy năm vội vã ra đi và vội vã trở về như lời một bài hát lưu giữ trong ký ức. Từng nghe đâu đấy trên một trang mạng.

Chuyến bay chiếc phi cơ C-5 mang ký hiệu 68-0218 cất cánh phi trường Tân Sơn Nhất sang căn cứ Clark Air Base tại Phi Luật Tân vào chiều thứ sáu 4 tháng 4.

Đó là hình ảnh cuối cùng mà nó còn nhớ về một Sài Gòn, ngoài ký tự viết tắt và con số cứ nhảy lung tung trong đầu cùng khói, lửa bốc lên bên trong khoang và tiếng người gào thét, tưởng rằng chuyến bay đó đã mang nó đi. Vĩnh viễn. Khỏi cuộc sống đã quá nhiều đớn đau này.

Nhưng không…

Băng chuyền hành lý chuyển động theo nhịp tim đập vội. Một cảm xúc khó tả của lần đầu về lại sau chuyến bay mang tên babylift ngày ấy. Giờ tóc đã phai màu ít nhiều.  

Thời gian thường làm con người ta bàng hoàng & thiết tha hoài cảm.

Quá khứ. Tìm về. Nguồn cội.

Một tấm hình mờ nhạt. Người thân duy nhất còn lại và được khoá kỹ càng trong trí nhớ tưởng rằng sẽ không bao giờ mở ra sau cơn hôn mê dài ngày. Người thân đã bị thất lạc từ khói lửa chiến tranh.

Một tấm ảnh mờ nhạt. Một đứa bé gái đang xoa đầu đứa bé trai, cười đưa chiếc răng khểnh làm duyên. Bắt nắng.

Đạn pháo bay vèo. Chạy loạn. Giữa dòng người xô đẫy. Đứa bé gái răng khểnh ôm đứa bé trai xoa đầu. Đứa bé trai thấy răng khểnh bắt nắng. Cười. Bom rơi khi không kịp chạy đến hầm trú ẩn. Tất cả bay lên. Lững lơ. Giữa trời và tất cả chìm vào một giấc mơ không mấy dịu dàng.

Đứa bé trai không còn thấy răng khểnh khi cả người đang bị bó cứng những tấm vãi trắng và mùi thuốc sát trùng nồng nặc, chỉ thấy trước mặt là Đức Mẹ đang dõi nhìn với ánh mắt chở che. Xung quanh, những tiếng rên la không ngừng nghĩ.

Đứa bé trai bắt gặp một cặp mắt khác màu nhìn âu yếm, tưởng chừng Đức Mẹ thoát thai mượn hình hài con người để chia sẽ yêu thương. Dịu dàng. Một vòng tay. Đưa nó chìm vào trong giấc ngủ bình yên.

Nó quên mất đi răng khểnh làm duyên bắt nắng.

Nó quên mất đi Sài Gòn.

Nó quên mất đi Việt Nam.

Tất cả như một con ác mộng chìm nghĩm vào dĩ vàng khi ngày tháng qua đi.

Đứa bé trai lớn lên trên xứ sở có lá cờ với năm mươi hai ngôi sao tung bay. Những bước chân tập đi lại từ đầu trong ánh nhìn yêu thương của hai người bố mẹ nuôi, hai con người hằn in trong trái tim nó một tình yêu không diễn tả hết bằng lời.

Đứa bé trai lớn lên trong tiếng thét nữa đêm với những vết cháy loang dài cùng khói lửa ngập cả giấc mơ. Cháy khét. Rơm rạ và các thứ vụt qua là từng mãng thịt rơi vụn vãi trong những đêm hè, ve không dám cất tiếng gọi hè bởi tiếng đạn bom lấn át. Tất cả bám theo nó lớn lên. Không dứt.

Quá khứ dường như được đóng kín trong ngăn ký ức. Mộng mơ. Thường không có. Lời hai người thân yêu vỗ về. Tất cả tưởng chừng đã được phong kín theo ngày tháng nếu như không có một ngày. Đức Mẹ cộng sinh trong hình hài người phụ nữ có cặp mắt khác màu, trước khi đi theo người đàn ông của đời mình, người đang đứng chờ bà ở trước cổng thiên đường, trao vào vòng tay nó.

Một tấm ảnh mờ nhạt. Một đứa bé gái đang xoa đầu đứa con trai, cười đưa chiếc răng khểnh làm duyên.

Quá khứ. Ùa về. Khi lần đầu tiên sau từng ấy năm nhìn lại. Từng đường nét của bức ảnh trắng đen phai màu, chạy thẳng qua võng mạc tiến lên não rồi theo máu chạy dọc khắp cơ thể. Bất động.

Có bước chân lạc giữa đường, tan thương.

Tìm kiếm. Mười lăm năm. Với tất cả hình ảnh lưu giữ còn lại là một ánh mắt nhìn. Ấm áp. Tự hỏi. Đã hơn ba mươi năm, ánh mắt ấy giờ đã nơi đâu.

Mười lăm năm. Lặng im. Tìm kiếm. Trên tất cả các phương tiện với những người tình nguyện. Dìu dắt. Nối lại một vòng tay. Nguồn cội. Không phân biệt kẻ ở hay người đi, người còn hay kẻ mất. Cứ thế. Giữ một niềm tin để theo đuổi.

Có bước chân lạc giữa đời, bơ vơ

Vấp phải những tiếng nói làm cháy lòng nó.  

Từ một người vợ đã ra đi cùng một chuyến bay, lớn lên mang một hình hài của người con gái Việt Nam mãnh khảnh trong ánh mắt mà nó đã yêu từ cái nhìn đầu tiên, nhưng trái tim ấy đã thôi không còn muốn đập lại nhịp đập hỗn loạn của ngày nào. Sợ hãi và lắng lo. Thường tình. Bảo rằng nó nên từ bỏ. Nó thấy lạc mất em.

Từ đứa con gái đã lớn lên giữa đất nước Hoa Kỳ với nhiều hình ảnh nghĩ suy. Trái ngược. Về một đất nước Việt Nam. Tự hào. Quê cha đất tổ. Nghe ở đấy còn có một người cô đang đợi chờ. Đứa con gái khuẩy cười, tìm lại để làm gì hả daddy khi biết là đã die. Nó thấy lòng đi chơi nơi nào. Bơ vơ.

Tất cả những tiếng nói làm cháy lòng ấy sẽ thiêu rụi đi niềm tin, nếu như không có những dòng email, tin nhắn hỏi han chia về một giấc mơ còn lại. Đồng thoại. Về một chuyến hành trình ngược về quá khứ.

Đồng hành đến từ ở bên kia bờ đại dương. Cách nhau nữa vòng trái đất. Cách nhau đến mấy chục tuổi đời. Ngỡ. Đã từng gặp nhau từ một thời khói lửa chiến tranh, đến giờ mới tìm thấy nhau. Đồng cảm. Qua mạng. Thấy những thương đau của quá khứ vẫn còn đeo bám đến tận bây giờ với cả hai.

Nhiều lúc. Nhắm mặt. Nó thấy nụ cười cách nhau mấy chục tuổi đời ấy. Hồn nhiên. Trong cuộc sống không còn mấy ai ngồi u hoài về quá khứ. Giống em. Người con gái bằng tuổi đời con nó.

Hẹn về Việt Nam.

Vào một ngày. Em share cho nó một bức ảnh nổi tiếng, lột tả đau thương của chiến tranh Việt Nam ngày nào. Một đứa bé gái dính bom đang chạy trên đường la hét. Như ai bóp chặt tim nó đến tứa máu, hơi thở nó đứt quãng tưởng chừng như ngã quỵ, khi thấy ngập trong ánh mắt của bé gái đang chạy là cái nhìn ấm áp của hôm nào. Đớn đau. Cả con đường làng quen thuộc kia nữa, nơi nó từng bay bồng bềnh lên giữa trời.

Vào một ngày. Ký ức quay trở lại. Nó thấy mình từ khoảng không bay giữa trời quay ngược trở lại mặt đất, đón lấy vòng tay ôm và ánh mắt nhìn đầy thương yêu của răng khểnh cười tan nắng. Ký ức quay trở lại khi tiếng nói từ đầy dây bên kia vang lên. Nức nở.

Tất cả tan chảy, tất cả vỡ oà. Lần theo những tư liệu cũ, tin tức tìm kiếm đứa bé gái của ngày xưa chạy hét trên đường vì bom Napal giày xéo. Có sự tham gia của báo chí, có tin tức kêu gọi tìm kiếm đứa em trai của người con gái qua một bài phỏng vấn trên mặt báo. Sau một email trao đổi. Một tiếng nói vang lên từ nghìn trùng cách xa. Vỡ oà. Nấc lên từng tiếng ở phương trời Châu Âu. Đứt quãng.

Hẹn về Việt Nam. Gặp lại.

Chuyến bay từ Los Angeles đã đáp xuống sân bay Tân Sơn Nhất lúc…

Chuyến bay từ Frankfut dã đáp xuống sân bay Tân Sơn Nhất lúc…

Có đứa con gái đang với tầm nhìn trong ánh mắt xa trong, lẫn trong đám người chờ.

( Ảnh : Sưu Tầm )

Bài viết liên quan:

Viên Đạn

http://yume.vn/mccafe/article/vien-dan.35D393CE.html
Đường về quê hương
http://yume.vn/mccafe/article/duong-ve-que-huong.35D696FC.html

***

The flight from Los Angeles was preparing to land at Tan Son Nhat Airport. The outside temperature was 37°C.

Saigon.
From above, it appeared as a wild, untouched land yet to be discovered. Patches of green from the trees, brown from the soil, then grey blocks of towering buildings intertwined with winding roads slowly came into view. Clearer and clearer.
The flow of people moving back and forth, like waves chasing each other without any order, evoked the image of a cubist painting created by a genius artist who had captured the pulse of emotion.

It walked, as if counting its steps.
Dragging its feet while around it hurried steps rushed past. Crossing over. The jet bridge suddenly turned into a tunnel for a lost soul like itself, finding light at the end.

Homecoming. Vietnam.
Thirty-seven years of hurried departure and now a hurried return — just like the lyrics of an old song, heard somewhere on a dusty corner of the internet.

The C-5 aircraft, tail number 68-0218, had taken off from Tan Son Nhat Airbase towards Clark Air Base in the Philippines on the afternoon of Friday, April 4th.

That was the last memory it had of Saigon — besides scrambled numbers and letters, the smoke, the flames inside the cabin, the screams of people...
A flight that it once thought had taken it away. Forever.
Away from a life already too filled with pain.

But no...

The baggage carousel spun, matching the rapid beating of its heart.
An indescribable feeling — the first return after that flight named "Babylift" so long ago.
Now, its hair had grayed somewhat.

Time often stuns people into bittersweet nostalgia.
The past. Calling back. To the roots.

A faded photograph.
The only remaining family, locked tightly within memories thought never to be unlocked after a long coma.
Family — lost amidst the smoke and fire of war.

A faded photograph: a little girl ruffling the hair of a little boy, flashing a charming toothy grin, catching sunlight.

Shells whistling overhead.
Chaos.
Amidst the shoving crowd, the girl with the toothy grin held the boy tightly.
The boy saw the sunlit grin. He smiled.
A bomb fell before they could reach the shelter.
Everything lifted into the air. Suspended between heaven and earth, swallowed by a cruel dream.

The boy no longer saw the smiling tooth.
His body was wrapped tightly in white cloths, suffocating in the stench of antiseptic, and in front of him was the Virgin Mary, gazing down with a look of protection.
All around, endless moaning.

Then, another pair of mismatched eyes — human, not divine — looked at him with deep affection.
As if the Virgin had taken human form to share love.

Gentle arms.
Carrying him into a peaceful sleep.

He forgot the smiling tooth catching sunlight.
He forgot Saigon.
He forgot Vietnam.

All sank like a nightmare buried in oblivion over the passing years.

The boy grew up under a sky with fifty-two stars fluttering above him.
Taking baby steps again under the loving gaze of adoptive parents — two people who etched an indescribable love deep into his heart.

The boy grew up amidst midnight screams, the searing smells of burning straw and flesh, the fragments flying in summer nights where even the cicadas fell silent under the roar of bombs.
All clung to him. Never letting go.

The past seemed locked away.
Dreams — seldom.

The soothing words of his adoptive parents almost sealed it all away, until...
The Virgin Mary — in the form of the woman with the mismatched eyes — before leaving to join the man waiting for her at heaven’s gate, placed into his arms:

A faded photograph.
A little girl ruffling the hair of a little boy, flashing a sunlit grin.

The past flooded back.
For the first time after all those years, he looked again.

The blurred lines of the black-and-white photo cut through the retina, rushed into the brain, then spread through every vein.
Frozen.

A wandering step, lost among the ruins.
Searching. Fifteen years.
With only a warm glance etched in memory.
Wondering — after thirty years — where that glance was now.

Fifteen years.
Silent searching.
Through every means, with volunteers, rebuilding a circle of kinship — regardless of who left, who remained, who lived, who died.
Clinging to faith.

Wandering steps, adrift.
Running into voices that burned his soul.

From a wife who had left on a different flight — the woman he had loved at first sight, her Vietnamese figure delicate as in a memory, but whose heart no longer wished to beat with the chaotic rhythm of the past.
Fearful.
Telling him to give up.
He lost her.

From a daughter, raised in America, filled with contrasting images of a Vietnam she barely knew.
A homeland of pride — and alienation.

"Why find someone who’s probably dead, Daddy?" she teased, laughing.

He wandered.
Adrift.

These burning voices might have destroyed his faith — if not for the emails, the messages that crossed oceans.
Stories of shared dreams.
Fairy tales of a journey back to the past.

Companions from the other side of the world.
Separated by thousands of miles.
Decades apart in age.
Yet...
It felt as if they had known each other in that long-ago war.

Shared wounds, still raw even now.
Over the network, they connected.

Sometimes, closing his eyes, he saw her — that young woman decades younger — smiling innocently.
In a world where few still mourned the past.
Like her.
A girl the same age as his own daughter.

A promise to return to Vietnam.

One day, she shared a famous photograph — a raw depiction of Vietnam’s war-torn past:
A little girl running naked down a road, screaming in agony from napalm burns.

The sight crushed him.
Choked his breath.
Flooded him with an image — the same warmth once found in that sunlit glance.

Pain.

The same familiar village road.

One day, memory shattered the dam.
He saw himself — no longer floating in the air, but falling back to earth, into open arms and that sunlit, toothy grin.

Memory rushed back when the voice from across the ocean broke into sobs.

Everything melted.
Everything exploded.

Old documents were dug up.
Newspapers called for information.
A search — for the little girl from that famous photograph.

Emails were exchanged.
A voice rose from across continents.
Crying, breaking, but alive.

A promise to return to Vietnam.
A promise to meet again.

The flight from Los Angeles landed at Tan Son Nhat...

The flight from Frankfurt landed at Tan Son Nhat...

A girl stood in the waiting crowd, her distant gaze reaching through the sea of faces.

Gửi đến anh - người ca lính giữa rừng già

Sương chiều đã bắt đầu giăng, tôi ngồi đấy cùng anh. Dáng người gày sọp nhưng rắn rõi của thể chất lính đã được thao luyện theo thời gian, đôi mắt chan chứa đưa về phía xa tít tắp của cánh rừng. Một nơi xa xăm. Có tiếng chim hót đâu đó lẫn khuất trong màn sương.

Anh bỏ súng tựa vào phiến đá, cầm cây ghi ta chỉnh sửa lại dây đàn. Dạo phím. Giữa gió rừng vi vu. Anh hát - tôi nghe. "những ngày xưa thân ái". Giữa cánh rừng già. Khói thuốc bay giữa không gian mờ ảo. Đã từng nghe bài hát này – một bài hát “không hợp thời “. Ai đó nói rằng "phản động". Từ quá khứ xa xăm. Dội lại.  Hôm nay giữa cánh rừng già, tôi ngồi nghe anh hát. Lâng lâng, cảm xúc khác. Thật lạ.

Những ngày xưa thân ái anh gởi lại cho ai
Gió mùa xuân êm đưa rung hàng cây lưa thưa

Anh cùng tôi bước nhỏ áo quần nhăn giấc ngủ
Đi tìm chim sáo nở ôi bây giờ anh còn nhớ ?

Người lính trong đầu của thế hệ tôi. Bây giờ. Đều đi ra từ sách vở, tạp chí hay những thước phim để lại. Anh hùng qua các câu chữ văn thơ. Hào hùng trong những thước phim ngày cũ.

Với ca từ, người lính trong tôi hiện lên cũng chỉ là những người lính Trường Sơn "ào ào lá đỏ" hay giữ biên cương mà "mẹ ơi có hay". Con nằm lại. Đất này.

Anh giữ rừng. không giữ biên cương. Giữ lại những ký ức đẹp nhất của đời mình. Mơ mộng. Nòng súng nào ấm một tay ôm. Nghệ sĩ rừng xanh. Tôi đặt tên cho anh. Lãng tử giữa phố núi mịt mờ sương quanh năm tháng. Tự hỏi. Nơi anh sống giúp anh có được tâm hồn ấy. Sự lãng mạn sau những ngày chai sạn vì bom đạn và khói lửa chiến tranh.

Những ngày

xưa thân ái xin gởi lại cho ai
Trăng mùa thu lên cao khóm dừa xanh lao xao
Anh cùng tôi trốn ngủ ra ngồi trên lá đổ
Trong bầy chim trắng hiền mơ một nàng tiên dịu hiền

Tôi không được trốn ngủ cùng anh. Thầm tiếc. Khói thuốc đang bay hòa cùng sương giăng trên hai mái đầu một già một trẻ. Tôi và anh cùng "ngồi trên lá đổ". Mắt anh vẫn dõi về phía xa xôi của cánh rừng già, như đang "mơ một nàng tiên dịu hiền" của những âm bản vọng lại từ vách núi. Giấc mơ của người lính đã đi qua. Hai phần ba đời mình. Giờ trên phiến đá dạo lại phím đàn ghita hòa cùng sương khói. Tìm về. Những ánh lửa đêm cháy giữa rừng, anh em hát ca vang trời. Hoài niệm. Còn riêng tôi. Cố gắng kiếm tìm những kỷ niệm đẹp để được hoài niệm như anh.

Thời gian qua mau tìm anh nơi đâu
Tôi về qua xóm nhỏ con đò nay đã già
Nghe tin anh gục ngã
Dừng chân quán năm xưa
Uống nước dừa hay nước mắt quê hương

Âm sắc nặng hơn, giọng ca không hòa theo tiếng đàn nữa. Nghèn nghẹn. Chỉ còn vài sợi dây đàn đang rung khẽ. Lắng nghe cái "phiêu" của người ca sỹ, đang bay theo những ca từ. Đã qua một thời. Đồng đội. Không phải giữa rừng già. Ở chiến trường khói lửa, tanh mùi máu. Đầy khát khao chiến thắng.

Anh trở lại rừng già. Bạn bè anh nằm lại đâu đó quanh đây.

Những đường xưa phố cũ thôi nỡ đành quên sao
Xin gọi lại tên anh giữa trời sao long lanh
Anh giờ yên giấc ngủ tôi nằm nghe súng nổ
Như lời anh nhắc nhở ôi câm hờn dâng ngập lối

Tôi thầm nghĩ. Nhạc sỹ Phạm Thế Mỹ có sáng tác bài hát này cho anh!?. Ca từ như đi ra từ cuộc đời của anh vậy. Sinh ra và lớn lên. Theo tiếng gọi của Tổ Quốc. Nhìn lại. Không còn ai. Ngậm ngùi.

Quay về. Phố núi. Đón nhận anh. Như những người con nằm lại. Giữa thác đổ đại ngàn của rừng xào xạt lá. Tiếng chim hót trong màn sương giăng. Im bặt. Nhường cho lời ca. Có tiếng gió rít và cuốn vài chiếc lá rơi. Đồng ca.

Những ngày xưa thân ái xin buộc vào tương lai
Anh còn gì cho tôi tôi còn gì cho em
Chỉ còn tay súng nhỏ giữa rừng sâu giết thù
Những ngày xưa thân ái xin gởi lại cho em

Kết thúc bài. Trời phũ màn đêm. giăng khắp rừng. Anh giục tôi về. Hối hả. Tạm biệt, cho hẹn ngày gặp lại. Không biết khi nào, tôi với anh. Mới quen nhau. Đồng cảm. Kẻ lang bạt gặp gã canh rừng, đam mê. Một thoáng bềnh bồng trong cõi đời mênh mông. Hình như. Nghe đâu đó. Đồng đội ngồi hát cùng anh. Thong dong.

Thầm hỏi

"Đêm đêm nằm nghe súng nổ giữa rừng khuya thác đổ, anh còn nhắc tên tôi ?
Đêm đêm nhìn trăng sáng tỏ bên đồi hoa trắng nở, cuộc đời anh có vui ?"

[Musings of life] Anh kể, tôi nghe - chuyện sau ngày độc lập - He Told, I Listened – Stories After Independence

Vội vã trở về, vội vã ra đi.
Anh là như thế. Lời nhạc như viết cho anh – kẻ rong chơi trên những nẻo đường đất nước. Cứ đến hằng năm, gần đến ngày Độc lập, anh lại trở về Sài Gòn. Đến hẹn. Nó tìm anh để lắng nghe câu chuyện ngày xưa. Thân ái. Tưởng đã nhạt nhòa, vậy mà qua từng ấy năm, ký ức vẫn sống lại. Nghêu ngao. Nghe anh kể, giữa gió bụi tha hương.

Nghe anh kể khi cơn mưa đầu mùa chợt đến. Rỉ rả. Anh kể về đời mình – phong trần gió bụi, vương mùi bùn đất quê hương. Nó chỉ thích những câu chuyện của anh sau ngày đất nước độc lập – ngày toàn dân vỡ òa trong niềm vui.

Câu chuyện như cuốn phim tư liệu đen trắng, được anh tái hiện bằng lời kể sống động, khiến người nghe tưởng như đang nhìn thấy tất cả. Nếu không trò chuyện cùng anh, có lẽ nó chẳng bao giờ hiểu được những gì đã diễn ra sau ngày lá cờ bay trên nóc Dinh Độc Lập, và hơn hết, nó biết: anh có tài kể chuyện. Không giống như ngày đầu, khi nó chẳng ưa anh.

Khắc khẩu từ lần đầu gặp mặt, rồi công việc kéo hai người xích lại gần nhau lúc nào chẳng hay. Qua thời gian, nó hiểu hơn về con người đa cảm đằng sau vẻ ngoài khô cằn, cau có ấy. Qua anh, biết được.

Thì ra có một thời gian khó: ăn bo bo độn qua ngày, thịt thà trở thành món vật lạ. Khát thèm. Gia đình cán bộ sống theo khẩu phần, mọi thứ hạn chế. Lớn lên trong hoàn cảnh đó, anh thấy mình trưởng thành trước tuổi. Háo hức mong đến ngày phát phiếu nhận thực phẩm, chân sáo chạy về nhà, tay ôm lạng thịt đầy mở được buộc kỹ bằng dây thun, đong đưa trong tay đứa bé áo thun bạc màu, quần thun vá chằng vá đụp. Phong phanh.

Sống tập thể.
Nước là vấn đề thiết yếu. Thức canh hứng nước ban đêm dưới làn gió mát lạnh của Sài Gòn về đêm. Râm ran tiếng ve đánh thức đêm hè yên tĩnh.

Điện cũng chập chờn. Người ta soi đèn dầu học bài. Tiết kiệm là số một. Nhưng đôi khi, cũng nhờ thế mà tối tối, mọi người quây quần bên hàng ba kể nhau nghe chuyện đời. Trẻ con chơi đùa dưới ánh đèn le lói, hiếm hoi lắm mới có đêm trăng sáng.

Nó thấy thấp thoáng bóng dáng xã hội Trung Hoa ngày xưa: tự cung tự cấp, tự vượt qua khó khăn.

Nghe anh kể trong cơn mưa hờn giận, nước bắn tung tóe trên kính, nhạt nhòa. Mưa như muốn trút hết mọi chịu đựng.

Sài Gòn ngày ấy:
Nắng ngọt dịu, đêm mát rượi. Cây xanh buông lá rợp trời. Vài đêm trăng sáng, trẻ con nô đùa với trò chơi dân gian. Ký ức in đậm nỗi nhớ.

Truyền hình ngày đó – dấu ấn đặc biệt trong ký ức. Tối đến, cả xóm tụ tập xem tivi nhờ nhà có điều kiện. Cơn khát những bộ phim Nga, chỉ nhớ nổi cô bé Maika – nhân vật đã in sâu vào tuổi thơ.

Trải qua chiến tranh, thiếu thốn, ký ức lại càng đậm sâu.
Anh nhớ tình làng nghĩa xóm ngày đó – chia sẻ khi thiếu thốn, san sẻ từng lon gạo. Vậy mà hôm nay, "live behind the door" – câu nói lạnh lùng, chua chát.

Giọng anh buồn trong khói thuốc bay, ly cà phê không đường không còn ngọt ngào như hơi thở xưa. Ngoài đường, gió thổi bạt hàng cây, sóng nước dợn theo gió.

• Nó hỏi anh: học hành ngày đó thế nào?
  Gian khó. Anh kể mà chính anh cũng không thể lột tả hết. Chỉ biết rằng: Thép đã tôi thế đấy.

• Nó hỏi anh: Nếu quay lại, anh có thể sống như vậy nữa không?
  Anh cười: Không. Giờ đủ đầy rồi, anh không nghĩ mình còn đủ sức chịu đựng như xưa.

Có chút nhớ, chút thương những ngày cũ.
Biết vậy, nhưng hôm qua cứ để lại hôm qua. Kể lại cho nhau nghe khi lòng đầy cảm xúc, để hiểu, để trân trọng hôm nay hơn.

Cơn gió vẫn thổi, mưa vẫn tuôn. Xe chạy bắn nước trắng xóa góc phố. Cầu Cát Lái đang dựng hình trong cơn mưa như cũng rung mình hưởng ứng.
Đất nước ngày đổi mới.

***

 Rushing back, rushing away.

That’s how he was. The lyrics seemed written just for him – a wanderer traveling across the country. Every year, as Independence Day approached, he would return to Saigon. Right on time. It sought him out to listen to the tales of yesteryear. Fondly. Memories thought to have faded were revived again after all those years. Humming along. Listening to him share stories amid the dusty winds of exile.

Listening as the first rain of the season arrived. Drizzling. He told stories of his life – weathered and rough, carrying the scent of his homeland’s muddy soil. It was the post-independence stories that it loved most – the days when the nation was finally whole and joyful.

His stories were like an old black-and-white documentary, brought back to life through vivid storytelling, enabling listeners to see with their minds' eyes. Without these conversations, it would have never known the realities after the flag flew atop the Independence Palace. More importantly, it realized: he was a born storyteller. So different from their first meeting, when it had disliked him.

They had clashed immediately, but over time, work drew them closer. Gradually, without even noticing, it came to understand the sensitive soul hidden behind his gruff, stern exterior. Through him, it learned.

There had been hard times: eating bo bo to fill empty stomachs, meat becoming a rare luxury. Hunger gnawed. Cadre families lived within strict rations. Growing up in that environment, he felt he had matured too soon. Eagerly awaiting the day food vouchers were handed out, sprinting home clutching a small piece of fatty meat tied carefully with twine, swinging in the hand of a child wearing a faded tank top and patched elastic-waist shorts. Frail.

Communal living.
Water was an essential issue. Staying up late at night to catch water amidst Saigon's cool nighttime breezes. The cicadas buzzed, breaking the summer night’s stillness.

Electricity was no better; kerosene lamps lit the nights. Saving was paramount. Yet strangely, those hardships brought people together – families gathered at the front porch, sharing stories. Children played under faint lights, grateful for the rare nights when the moon shone brightly.

It glimpsed an echo of old Chinese society: self-reliant, overcoming hardships independently.

Listening to his stories as rain pelted the glass, blurring the world outside. The rain seemed to pour down all the pent-up emotions.

Saigon back then:
Gentle sunshine by day, cool breezes by night. Trees spread lush canopies over the streets. On a few moonlit nights, children played traditional games. Simple yet unforgettable memories.

Television – a special hallmark of those memories. Each night, neighbors gathered to watch at the only house with a TV. Hungering for Soviet films – though it remembered only Maika, the famous little girl from a show that had seared itself into childhood memories.

Through war, through scarcity, memories only grew deeper.
He remembered the deep bond among neighbors – sharing what little they had, helping each other. Yet today, that bond seemed lost, replaced by the bitter phrase: “live behind the door.”

His voice was tinged with sadness as cigarette smoke curled upward. The once-sweet breath of unsweetened coffee now tasted bitter. Outside, the wind blew hard, whipping up ripples on flooded streets.

• It asked: How was school back then?
  Harsh. He spoke, yet even he couldn't fully capture it. Only this remained clear: That’s how steel was tempered.

• It asked: If time could turn back, could he live like that again?
  He smiled: No. Life now was too comfortable. He doubted he could endure it all over again.

A little bit of longing, a little bit of love
For the days gone by.
Knowing that, but still letting yesterday remain in the past. Stories are told when emotions overflow, to understand and appreciate today even more.

The wind kept blowing, the rain kept pouring. Cars splashed waves of water into corners of vision. The Cat Lai overpass under construction seemed to shiver with joy under the rain.
The country was changing, moving forward.

Vội vã trở về vội vã ra đi.

Anh là như thế. Lời nhạc như viết cho anh. Kẽ rong chơi trên những nẽo đường đất nước. Cứ đến hàng năm gần đến ngày độc lập. Anh về lại với Sài Gòn. Đến hẹn. Nó lùng anh để lắng nghe câu chuyện của ngày xưa. Thân ái. Tưởng đã nhạt nhòa, vậy mà cứ sống lại qua từng ấy năm. Nghêu ngao. Nghe lời anh kể, giữa gió bụi tha hương.

Nghe anh kể khi cơn mưa đầu mùa chợt đến. Rĩ rã. Anh kể về đời anh. Phong trần gió bụi vương mùi bùn đất quê hương. Nó chỉ thích câu chuyện của anh sau ngày độc lập. Ngày đất nước trọn niềm vui.

Câu chuyện như một cuốn phim tư liệu đen trắng được anh dùng lời kể chiếu lại cho người nghe bằng những hình ảnh tưởng tượng. Sống động. Nếu không nói chuyện với anh, chắc chẳng bao giờ nó biết được những gì của quá khứ hôm qua từ ngày lá cờ bay trên nốc dinh Độc lập, và hơn hết là nó biết: anh có tài kể chuyện. Không giống như ngày đầu. Nó chẳng ưa anh.

Khắc khẩu với anh từ ngày đầu gặp mặt, rồi công việc cuốn đi tạo điều kiện tiếp xúc mà thành thân. Lúc nào không hay. Nó hiểu hơn về con người đa cảm này, khác cái vẻ bề ngoài khô cằn hay cau gắt ấy. Qua anh. Biết được.

Thì ra có một thời gian khó. Ăn độn bobo cho qua bữa, thịt thà trở thành món vật lạ. Khát thèm. Những gia đình cán bộ, mọi thứ đều gắn theo một khuôn khổ với những khẩu phần cấp riêng, lớn lên trong một gia đình như thế anh thấy mình đi trước tuổi thanh xuân. Háo hức. Mong đến ngày phát phiếu lãnh thức ăn, nhớ chân sáo về nhà mang lạng thịt với mở phần nhiều, được buộc dây cẩn thận. Đong đưa. Trong tay thằng nhóc áo thun ba lỗ không còn nhận ra màu gì trong chiếc quần luồn thun, chỗ vá chỗ lành. Phong phanh.

Sống tập thể.

Nước trở thành vấn đề thiết yếu của mọi gia đình. Chong đèn. Thức canh hứng nước đêm khuya giữa những cơn gió lùa mát lạnh của một Sài Gòn về đêm. Râm rang. Ve sầu gọi hè đánh thức đêm tĩnh lặng. Hòa bình.

Điện cũng chẳng hơn nước, cứ thấp đèn dầu mà soi rọi đêm đen. Bài học thuộc lòng. Tiết kiệm là hàng đầu. Đôi khi. Như vậy lại hay, cứ tối ra hàng ba các gia đình ngồi quần quay kể nhau nghe của chuyện một ngày. Gió thổi bay qua đời vất vả. Trẻ cứ chơi đùa ngập của sân loe lói ánh đèn. May mắn được một vài đêm sáng trăng. Hiếm muộn.

Nó thấy thấp thoáng của xã hội Trung Hoa trong những ngày hòa bình vừa lặp lại. Giống nhau. Tự cung tự cấp. Tự vất vả, tự vượt qua. Ngạo ngược.

Nghe câu chuyện anh trong cái giận hờn của trời đất. Nước bắn tung tóe rồi chãy thành dòng trên mặt kiếng. Nhạt nhòa. Mưa tuôn xối xả như muốn trút hết mọi nỗi niềm. Chịu đựng nắng lâu quá rồi. Nắng hạ ơi. Trên đường người người vẫn đang vất vả chống chọi lại thiên nhiên. Hờn giận giữa đất Sài thành. Anh thả lõng người trên thân ghế dõi mắt về phía màn mưa con. Như tiếc nuối.

Sài Gòn ngày ấy.

Nắng ngày ngọt dịu cho đêm về lộng gió. Mát lành. Cây xanh buông lá rợp mọi nẻo đường. Yêu thương. Vài đêm trăng sáng, lũ bạn vui đùa với những trò trẻ dân gian. Mộc mạc mà khó quên. Ký ức in hình trong nỗi nhớ.

Trong nỗi nhớ của tuổi thơ ngày ấy. Truyền hình. Một dấu ấn riêng nằm trong trang kỷ niệm. Hẹn hò. Cứ đến tối lại lên, đi xem vô tuyến, cả xóm mới có một nhà khá giả được chiếu cho bà con xem. Đã thèm. Cơn khát những bộ phim Nga, kể ra nó chưa từng biết, cố gắng chỉ biết mỗi cô bé Maika, chỉ vì là phim quá nổi tiếng, đã đi vào tuổi thơ dữ dội ngày ấy.

Trước khói lửa đạn bom, sau điêu tàn thiếu thốn, ấy vậy mà nỗi nhớ càng thêm khắc sâu.

Anh nhớ tình làng nghĩa xóm, chia lửa khi tối đèn và sen sẽ vài lon gạo khi vơi. Đậm chất văn, thấm tình người. Vậy mà. Tình làng nghĩa xóm ngày hôm qua đã phôi pha khi hôm nay nhìn lại. Cái nghĩa tình mất đi chỉ còn lại câu nói “live behind the door” buồn bả và chua chát.

Giọng anh buồn trong khói thuốc bay, ly café không đường không còn dịu ngọt trong hơi thở của thời đại. Rối bời. Gió thổi bạt cả một hàng cây, những đợt sóng nhỏ rượt nhau theo cơn gió trên mặt đường ngập nước.

-          Nó hỏi anh cái học ngày ấy thế nào?

Bài học gian khó. Hiện thực nó bằng lời anh không tài diễn tả. Dẫu rằng với nó, anh là kẻ kể chuyện hay. Chỉ biết rằng: thép đã tôi thế đấy. Để bây giờ nó mới được may mắn gặp anh. Lắng nghe câu chuyện của ấu thơ anh. Hứng khởi.  Không chỉ là hoài niệm mà còn bổ sung vào trí nhớ: một phần trải nghiệm của đời mình qua lời kể, để rồi biết đâu sẽ kể lại cho con cháu sau này. Dẫu chỉ là dư âm thôi.

-          Nó hỏi anh: nếu ngày ấy quay lại anh có thể sống như thế được không?

Anh mĩm cười, bảo rằng không. Bản thân anh không biế được làm sao mình có thể chống chọi và vượt qua những ngày ấu thơ vất vả ấy. Giờ cuộc sống đủ đầy, có phần dư dã anh cảm thấy mình không còn đủ sức lực và tinh thần để vượt qua. Con người thật lạ.

Có một chút nhớ nhớ, có một chút yêu yêu

Những gì của ngày hôm qua. Biết vậy, nhưng hôm qua cứ để lại hôm qua. Quá khứ là kỷ niệm. Kể lại nhau nghe khi tâm trạng dâng tràn. Giống anh. Mỗi lần kỷ niệm ngày hòa bình lập lại nơi miền Nam. Yếu dấu. Ta sống trọn hôm nay để làm tất cả cho ngày mai. Dẫu rằng một ngày mai có ra sao vẫn không ai biết.

Cơn gió không ngừng thổi, mưa vẫn không ngừng tuôn. Nước bắn tung tóe khi mỗi lần xe vượt qua, trắng xóa một góc tầm nhìn. Tắm mát cả một con đường, cầu vượt Cát Lái thành hình đang rung mình, sảng khoái cùng mưa. Đất nước ngày đổi mới.