Ký ức của người phụ nữ kể chuyện tình - A Woman Recounts a Love Story

Cu, Tí ƠI! Tiếng người phụ nữ gọi tên hai đứa con trai mình. Tiếng kêu từ trong nhà gọi vọng ra. 

Tiếng gọi cất lên sau một đợt còi hú, vang dội cả một đất trời, trước những vệt sáng xuất hiện trên bầu trời, rồi đáp xuống mặt đất trở như những thiên thạch càn quét sạch nơi chúng dừng lại. Nơi đáp xuống chỉ còn lửa và máu. Mặt đất rung chuyển. 

Người phụ nữ ôm đứa con gái hai tháng tuổi miệng vẫn còn thơm mùi sữa mẹ chạy ù ra khỏi căn nhà. Người đàn ông được gọi là dắt đứa con trai bốn tuổi đuổi theo vợ. Tìm con. Hai đứa con trai lên bốn và lên bảy đang đi chơi ngoài kia. Đất trời chuẩn bị đón đợt oanh tạc.

Đó không phải là lần đầu tiên chạy.

Thượng thành, Huế, 1968. 

Người phụ nữ ôm đứa con trai đầu tiên chạy dưới làn đạn. Một góc của ngôi thành cổ hình bát giác với con rạch chảy xung quanh đón nhận trận đánh của lính quốc gia và việt cộng. Pháo binh. Từ trong pháo ra, từ ngoài pháo vào. Người phụ nữ là một trong những con người sống trong thượng thành chạy ở phía dưới. Gia tài của người phụ nữ là chiếc bình thủy, túi đeo quần áo của con và hai chỉ vàng còn lại ở ngón tay áp út. Cứ thế chạy. Người chết nằm ở hai bên. Chạy để sống.  

Biển Mỹ Thuận, Huế, 1974.

Gã Việt cộng nằm trong tay áo; trở về đón vợ con để đến với Sài Gòn. Con tàu há mồm như con cá mập khổng lồ trồi lên trên mặt nước; tính từ mép nước đến lan can tàu gần 6m. Dòng người cứ thế đi vào bên trong. Tất cả chuẩn bị thẳng tiến vào Sài Gòn. Người phụ nữ dắt díu bốn đứa con cùng chồng đi lên trên con tàu đấy. 

Người đông. Người phụ nữ cột đứa con hai tháng trước ngực mình; hai đứa con trai được cột chặt bằng dây vải, như cánh tay nối dài với tay mẹ. 

Còi tàu hú vang chuẩn bị rời bến. Người phụ nữ mới nhớ một chiếc honda. Gã đàn ông nói nhẹ: Bỏ đi em. Từ lan can tàu nhìn xuống, phát hiện thằng con trai đặt tên Tí đang ngồi vắt vẻo trên chiếc honda.

Từ lan can tàu nhảy xuống, kéo theo cả hai đứa con nhảy cùng. Gã đàn ông được gọi là chồng cũng nhảy xuống theo. 

Tàu đi ra cửa biển.

Pháo kích.

Tàu cháy.

Người chết như hến cào ở bến sông. 

Gã đàn ông quay sang người phụ nữ nói: chuyến này vào Sài Gòn còn được chiếc honda để chạy xe ôm

Cười.

Chạy. Dưới đêm. Biển Mỹ Thuận vẫn cứ ru mình với con sóng đã nhuộm mình, hàng dương nhào ra phũ tràng che chở những con người còn sót lại. Chạy. 

Tìm được một căn nhà bỏ trống.

Người phụ nữ tranh thủ cho con bú. Gã đàn ông tranh thủ đào một hầm trú ẩn. Hai đứa con trai lớn thằng cu, thằng tí đã quen với chiến tranh. Mệt nhoài vẫn chạy ra đường ngoài để rong chơi trước khi hành trình đi tiếp đến điểm cuối…Sài Gòn. Tiếng còi rú vang. Chạy ù. Vệt sáng quét ngang trời. Đổ xuống chỗ hai đứa chơi. Đổ xuống nơi căn nhà bỏ trống vừa mới đào một căn hầm.

Con đây
! Tiếng trả lời trong một trời lộng gió có mùi khét lẹt của cỏ cây vừa cháy. Khét lẹt. Lửa vẫn ngùn ngùn cùng với khói đen. 

Hai đứa trẻ không kịp chạy về nhà; nhảy vào nằm núp trong bụi tre. 

Người phụ nữ tìm con chạy ra khỏi nhà; gã đàn ông cũng bỏ hầm dắt con chạy ra. Căn nhà giờ trở thành một đống gạch vụn. 

…

Cao lãnh, Đồng Tháp, 2022

Người phụ nữ trở lại với đứa con trai ngồi vắt vẻo trên chiếc honda ngày nào; đưa bàn tay đã điểm những nốt hoa đồi mồi chạy dọc cả cánh tay, thịt chảy như tay áo màu da đang thả buông tà, thoa dầu nắn bóp một cẳng chân. 

Đứa con trai cũng ngồi vắt vẻo ở tuổi tóc điểm màu sương khói.

***

Cu, Ti!, a woman of eighty-two, called out her sons' names. The call echoed from inside the house.

The sound emerged after a loud siren, a wail that resonated across the sky, just before streaks of light appeared, descending to the ground like meteorites, scouring the earth where they landed. Only fire and blood remained. The ground trembled.

The woman, holding her two-month-old daughter, who still smelled of her mother's milk, ran out of the house. The man, her husband, led their four-year-old son, chasing after his wife. They were looking for their two older boys, ages four and seven, who were playing outside. The world was about to be bombarded.

It wasn't the first time they had to run.

---

Hue Citadel, 1968

The woman clutched her firstborn son, running through a hail of bullets. A corner of the octagonal ancient citadel, with its surrounding moat, bore the brunt of a battle between national soldiers and the Viet Cong. Artillery shells rained from within and without. The woman, one of the many residents of the citadel, ran beneath the onslaught. Her possessions were a thermos, a bag of her child's clothes, and two chi of gold remaining on her ring finger. She just kept running. The dead lay on either side. Running to live.

My Thuan Beach, 1974

The Viet Cong man, now in civilian clothes, returned to pick up his wife and children to go to Saigon. The LST (Landing Ship, Tank) was like a giant shark surfacing from the water; it was nearly 6 meters from the waterline to the ship's railing. A stream of people poured inside. All were set for Saigon. The woman, with four children and her husband, boarded the ship.

It was crowded. The woman tied her two-month-old daughter to her chest. Her two older boys were tightly bound with a cloth rope, like an extension of her own arm.

The ship's horn blared, signaling its departure. The woman suddenly remembered their motorbike. Her husband said softly, "Leave it, dear." Looking down from the railing, she spotted their son, whom they called Ti, sitting astride the motorbike.

She jumped from the railing, pulling her two boys with her. Her husband jumped after them. The ship sailed out of the estuary.

Artillery fire. The ship was engulfed in flames. The dead lay like raked clams on the riverbank.

The man turned to the woman and said, "Now that we've made it to Saigon, at least we'll have the motorbike to earn a living." They laughed. They ran. Under the night sky. My Thuan Beach still lulled itself with stained waves, and the casuarina trees bent over to shelter the remaining people. They ran.

They found an abandoned house. The woman quickly nursed her child. The man hurriedly dug a shelter. The two older boys, Cu and Ti, were accustomed to the war. Exhausted, they still ran out to play on the street before continuing their journey to their final destination... Saigon.

A siren wailed. They scrambled. A streak of light swept across the sky. It landed where the two boys were playing. It landed where they had just dug a shelter at the abandoned house.

"We're here!" The reply came through the windy air, thick with the smell of scorched earth. The stench. Fire still raged with black smoke.

The two boys didn't make it back to the house in time; they hid in a bamboo grove. The woman ran out of the house to find her sons; the man abandoned the shelter, taking his child with him. The house was now a pile of rubble.

...

Cao Lanh, Dong Thap, 2022 The woman returned with her son, the one who sat astride the motorbike. She extended a hand, now dotted with age spots running along her arm, her sagging skin draped like a sleeve. She rubbed his shin with oil. Her son sat astride the bike, his hair now streaked with gray.

Đến lễ, từ lòng đất người về, hát tiếp khúc phu thê!? - At the festival, from the earth they return, to sing once more the song of husband and wife!?

Cứ mỗi độ đến ngày giải phóng, đất nước lại rộn ràng với mấy câu chuyện của hôm qua. Câu chuyện chiến tranh. Báo đài bắt đầu ngập tràn những hình ảnh của ngày đất nước trọn niềm vui khi lá cờ bắt đầu bay trên nóc dinh Thống Nhất sau khi chiếc xe tăng xô đổ cổng dinh Độc Lập. Có người bảo đấy là dàn dựng!? Có kẻ nói đấy là tài liệu để tuyên truyền!? Thế là rôm rả tranh cãi để biện chứng từ mấy thế hệ tiếp theo. 

 

Chỉ riêng người con gái tóc nhuộm màu mây trắng ấy; bỏ ngoài tai mấy đề tài chính trị, dẫu đã từng cầm giỏ đựng đầy truyền đơn đi ngời ngời trên phố. 

Chỉ riêng người con gái ấy lúc đất nước rợp bóng cờ bay là lắng lại lòng một bóng dáng ngày xưa. Bóng dáng tưởng đã nhạt nhòa theo năm tháng cứ sống lại như từ lòng đất người về, hát tiếp khúc phu thê, khi nặng nợ đất nước một lời thề. Chờ ngày về em nhé! 

Rồi có một ngày chinh chiến tàn…Trả súng đạn này…Vui cùng ruộng nương, cùng đàn trâu, với cây đa khóm trúc hàng cau… 

 

Với nó – một thằng nhóc lớn lên khi đất nước không còn chinh chiến. Chiến tranh. Hai từ chỉ đánh vần, đọc đúng, viết tròn câu với mấy dòng học thuộc để hoàn tất một bài văn. Chiến tranh. Tàn khốc. Mất mát. Đau thương…Nó khắc khoải đi tìm tính từ để miêu tả hình dung cho trọn một nổi niềm khi bắt gập nhiều hình ảnh về người con gái ấy lướt qua đời mình. 

Đôi lần. Cúp điện. Võng đưa. Thằng nhóc đợi, nằm hát nghêu ngao mấy khúc ca lính chiến về một tiểu đoàn 307 hay Màu hoa đỏ lúc nhà chẳng có ai, chỉ có con chó nằm cạnh ư ử chẳng biết phàn nàn vì tiếng hát át tiếng bom hay bọ chét vừa chén thịt thơm giàu đạm. Đêm hè đèn thấp. Nhẹ nhàng. Lướt qua võng đưa như sợ cắt ngang phần cao hứng. Chân đạp. Võng đưa. Lắng nghe đâu đó mấy câu chuyện trò ở phía sau nhà không ăn nhập. 

Lúc trước ba hát còn hay hơn nó. 

Ừm! Dân lính biệt động. 

 

Mấy bận. Vô tình. Xem được thước phim về lính biệt động thành. Người con gái đó lại đưa mắt lén nhìn ông, ngồi trên đầu tủ, trơ một ánh nhìn. Vô cảm. Vì anh là lính?

… 

Với nó – một thằng nhóc lớn lên khi đất nước không còn chinh chiến. Đi tìm. Trãi nghiệm. Qua mấy câu chuyện kể về cuộc đời người con gái ấy. Sinh ra với lớn lên trong chiến tranh. 

Ở những buổi chiều nắng ngã ở đằng xa, gió chạy vội đến đỡ. Người con gái bắt đầu ôn lại những câu chuyện của đời mình. Từ lúc bắt đầu buổi bình minh nắng tình rực rỡ gặp gã trai lính chiến đến trưa về nắng cháy hôn nhân khi người tình ra trận, rồi đêm về nắng ngủ hâm hấp khi chạy tránh pháo binh cùng con mình. Từ Tết Mậu Thân ôm con từ biệt xứ đến hè đỏ lửa cả nhà mém chết ở khơi xa khi tàu ra bị trúng pháo. 

 

Với nó – một thằng nhóc lớn lên khi đất nước không còn chinh chiến. Phần nào hiểu. Thằng nhóc lại thấy bàng hoàng và trong đầu lại khơi gợi những câu hỏi tìm hiểu ngày xưa. Cuộc sống ông cha. 

Rồi hôm nay, đất nước đã thanh bình, người con gái ngồi với kệ kinh, cuộn mình dưới chân Phật để người tình ngồi ở phía trên. Đêm về, mộng một giấc phu thê. 

Đất nằm như đang khóc. Lắng đợi cuộc diễu binh. Hành trình đã đi qua. Lòng người con gái héo. Khắc khoải sự chơi vơi. Đời đàn bà nghiệt ngã. Câu chuyện tưởng đi qua. Hàng năm cứ sống lại. Lúc rợp bóng cờ bay. Nhà đài đâu cũng phát. Một nổi niềm cha ông. Nghìn thu còn than khóc trong lấm nổi tự hào.

(Ảnh: Internet)

***

Every year around the day of liberation, the country buzzes with stories of yesterday—stories of war. The media fills with images of the nation's joy as the flag begins to fly from the roof of the Independence Palace after a tank smashes through its gates. Some say it was staged. Others claim it was propaganda. And so, lively debates and arguments are passed down through the generations.

But for a certain woman whose hair is the color of white clouds, these political topics fall on deaf ears, even though she once boldly walked the streets with a basket full of leaflets. For this woman, when the country is draped in flags, her heart stills, revisiting a figure from long ago. The image, which should have faded with time, comes to life as if from the earth, singing once more the song of husband and wife, a debt paid with a promise to the nation. Wait for my return, my love!

And then came a day when the fighting ended… Put down the guns… Rejoice on the fields, with the buffalo, with the banyan trees and bamboo groves…

For it—a boy who grew up after the war had ended—"war" was just a word to be spelled correctly, a phrase to be recited to complete an essay. War. Brutality. Loss. Grief... It yearned to find the right adjectives to capture the emotion when it stumbled upon images of that woman in its life.

Sometimes, when the power was out, it would lie in its hammock, humming songs of the soldiers, a tune about Battalion 307 or The Red Flower, when no one was home. Only the dog lay nearby, whimpering, a sign of its irritation at the singing or perhaps a flea feasting on its protein-rich feast. A low lamp in the summer night. Gentle. It floated in the hammock, careful not to interrupt its own moment of inspiration. Pushing the ground with its feet, swinging, listening to conversations from the back of the house that made no sense.

"Your dad's singing was better than yours." "Oh, he was a commando."

A few times, it accidentally watched a documentary about the Sài Gòn commandos. The woman would then secretly glance at the man, who sat on top of a cabinet, his gaze empty. Emotionless. Was it because he was a soldier?

---

For it—a boy who grew up after the war had ended—the search was on. It sought an experience through the stories of that woman's life. A life born and raised in war.

In the late afternoon sun, with the wind hurrying to catch up, the woman would begin to revisit her life stories. From the brilliant morning sunrise of a blossoming love with a soldier, to the blazing midday sun of a burning marriage when her lover went to war, and then the feverish heat of the night as she ran from artillery shells with her child. From the Tet Offensive when she carried her child and fled the country, to the Red Summer when her family almost died at sea when the boat was shelled.

For it—a boy who grew up when the country was no longer at war—it began to understand. The boy felt a sudden shock and in his mind, questions about the past stirred. The lives of his ancestors.

And today, the country is at peace. The woman sits with her scripture shelf, curling up at the feet of the Buddha as her lover sits above. At night, they dream the dream of husband and wife.

The land lies as if weeping. Awaiting the parade. The journey has passed. The woman's heart is withered. Longing for a sense of belonging. A woman's harsh fate. A story that seems to have passed. Every year, it comes to life again. When the flags fly. The media broadcasts. A sorrow of our ancestors. A thousand years of weeping amidst a glorious pride.