Sương chiều đã bắt đầu giăng, tôi ngồi đấy cùng anh. Dáng người gày sọp nhưng rắn rõi của thể chất lính đã được thao luyện theo thời gian, đôi mắt chan chứa đưa về phía xa tít tắp của cánh rừng. Một nơi xa xăm. Có tiếng chim hót đâu đó lẫn khuất trong màn sương.
Anh bỏ súng tựa vào phiến đá, cầm cây ghi ta chỉnh sửa lại dây đàn. Dạo phím. Giữa gió rừng vi vu. Anh hát - tôi nghe. "những ngày xưa thân ái". Giữa cánh rừng già. Khói thuốc bay giữa không gian mờ ảo. Đã từng nghe bài hát này – một bài hát “không hợp thời “. Ai đó nói rằng "phản động". Từ quá khứ xa xăm. Dội lại. Hôm nay giữa cánh rừng già, tôi ngồi nghe anh hát. Lâng lâng, cảm xúc khác. Thật lạ.
Những ngày xưa thân ái anh gởi lại cho ai
Gió mùa xuân êm đưa rung hàng cây lưa thưa
Anh cùng tôi bước nhỏ áo quần nhăn giấc ngủ
Đi tìm chim sáo nở ôi bây giờ anh còn nhớ ?
Người lính trong đầu của thế hệ tôi. Bây giờ. Đều đi ra từ sách vở, tạp chí hay những thước phim để lại. Anh hùng qua các câu chữ văn thơ. Hào hùng trong những thước phim ngày cũ.
Với ca từ, người lính trong tôi hiện lên cũng chỉ là những người lính Trường Sơn "ào ào lá đỏ" hay giữ biên cương mà "mẹ ơi có hay". Con nằm lại. Đất này.
Anh giữ rừng. không giữ biên cương. Giữ lại những ký ức đẹp nhất của đời mình. Mơ mộng. Nòng súng nào ấm một tay ôm. Nghệ sĩ rừng xanh. Tôi đặt tên cho anh. Lãng tử giữa phố núi mịt mờ sương quanh năm tháng. Tự hỏi. Nơi anh sống giúp anh có được tâm hồn ấy. Sự lãng mạn sau những ngày chai sạn vì bom đạn và khói lửa chiến tranh.
Những ngày
xưa thân ái xin gởi lại cho ai
Trăng mùa thu lên cao khóm dừa xanh lao xao
Anh cùng tôi trốn ngủ ra ngồi trên lá đổ
Trong bầy chim trắng hiền mơ một nàng tiên dịu hiền
Tôi không được trốn ngủ cùng anh. Thầm tiếc. Khói thuốc đang bay hòa cùng sương giăng trên hai mái đầu một già một trẻ. Tôi và anh cùng "ngồi trên lá đổ". Mắt anh vẫn dõi về phía xa xôi của cánh rừng già, như đang "mơ một nàng tiên dịu hiền" của những âm bản vọng lại từ vách núi. Giấc mơ của người lính đã đi qua. Hai phần ba đời mình. Giờ trên phiến đá dạo lại phím đàn ghita hòa cùng sương khói. Tìm về. Những ánh lửa đêm cháy giữa rừng, anh em hát ca vang trời. Hoài niệm. Còn riêng tôi. Cố gắng kiếm tìm những kỷ niệm đẹp để được hoài niệm như anh.
Thời gian qua mau tìm anh nơi đâu
Tôi về qua xóm nhỏ con đò nay đã già
Nghe tin anh gục ngã
Dừng chân quán năm xưa
Uống nước dừa hay nước mắt quê hương
Âm sắc nặng hơn, giọng ca không hòa theo tiếng đàn nữa. Nghèn nghẹn. Chỉ còn vài sợi dây đàn đang rung khẽ. Lắng nghe cái "phiêu" của người ca sỹ, đang bay theo những ca từ. Đã qua một thời. Đồng đội. Không phải giữa rừng già. Ở chiến trường khói lửa, tanh mùi máu. Đầy khát khao chiến thắng.
Anh trở lại rừng già. Bạn bè anh nằm lại đâu đó quanh đây.
Những đường xưa phố cũ thôi nỡ đành quên sao
Xin gọi lại tên anh giữa trời sao long lanh
Anh giờ yên giấc ngủ tôi nằm nghe súng nổ
Như lời anh nhắc nhở ôi câm hờn dâng ngập lối
Tôi thầm nghĩ. Nhạc sỹ Phạm Thế Mỹ có sáng tác bài hát này cho anh!?. Ca từ như đi ra từ cuộc đời của anh vậy. Sinh ra và lớn lên. Theo tiếng gọi của Tổ Quốc. Nhìn lại. Không còn ai. Ngậm ngùi.
Quay về. Phố núi. Đón nhận anh. Như những người con nằm lại. Giữa thác đổ đại ngàn của rừng xào xạt lá. Tiếng chim hót trong màn sương giăng. Im bặt. Nhường cho lời ca. Có tiếng gió rít và cuốn vài chiếc lá rơi. Đồng ca.
Những ngày xưa thân ái xin buộc vào tương lai
Anh còn gì cho tôi tôi còn gì cho em
Chỉ còn tay súng nhỏ giữa rừng sâu giết thù
Những ngày xưa thân ái xin gởi lại cho em
Kết thúc bài. Trời phũ màn đêm. giăng khắp rừng. Anh giục tôi về. Hối hả. Tạm biệt, cho hẹn ngày gặp lại. Không biết khi nào, tôi với anh. Mới quen nhau. Đồng cảm. Kẻ lang bạt gặp gã canh rừng, đam mê. Một thoáng bềnh bồng trong cõi đời mênh mông. Hình như. Nghe đâu đó. Đồng đội ngồi hát cùng anh. Thong dong.
Thầm hỏi
"Đêm đêm nằm nghe súng nổ giữa rừng khuya thác đổ, anh còn nhắc tên tôi ?
Đêm đêm nhìn trăng sáng tỏ bên đồi hoa trắng nở, cuộc đời anh có vui ?"
Vội vã trở về, vội vã ra đi.
Anh là như thế. Lời nhạc như viết cho anh – kẻ rong chơi trên những nẻo đường đất nước. Cứ đến hằng năm, gần đến ngày Độc lập, anh lại trở về Sài Gòn. Đến hẹn. Nó tìm anh để lắng nghe câu chuyện ngày xưa. Thân ái. Tưởng đã nhạt nhòa, vậy mà qua từng ấy năm, ký ức vẫn sống lại. Nghêu ngao. Nghe anh kể, giữa gió bụi tha hương.
Nghe anh kể khi cơn mưa đầu mùa chợt đến. Rỉ rả. Anh kể về đời mình – phong trần gió bụi, vương mùi bùn đất quê hương. Nó chỉ thích những câu chuyện của anh sau ngày đất nước độc lập – ngày toàn dân vỡ òa trong niềm vui.
Câu chuyện như cuốn phim tư liệu đen trắng, được anh tái hiện bằng lời kể sống động, khiến người nghe tưởng như đang nhìn thấy tất cả. Nếu không trò chuyện cùng anh, có lẽ nó chẳng bao giờ hiểu được những gì đã diễn ra sau ngày lá cờ bay trên nóc Dinh Độc Lập, và hơn hết, nó biết: anh có tài kể chuyện. Không giống như ngày đầu, khi nó chẳng ưa anh.
Khắc khẩu từ lần đầu gặp mặt, rồi công việc kéo hai người xích lại gần nhau lúc nào chẳng hay. Qua thời gian, nó hiểu hơn về con người đa cảm đằng sau vẻ ngoài khô cằn, cau có ấy. Qua anh, biết được.
Thì ra có một thời gian khó: ăn bo bo độn qua ngày, thịt thà trở thành món vật lạ. Khát thèm. Gia đình cán bộ sống theo khẩu phần, mọi thứ hạn chế. Lớn lên trong hoàn cảnh đó, anh thấy mình trưởng thành trước tuổi. Háo hức mong đến ngày phát phiếu nhận thực phẩm, chân sáo chạy về nhà, tay ôm lạng thịt đầy mở được buộc kỹ bằng dây thun, đong đưa trong tay đứa bé áo thun bạc màu, quần thun vá chằng vá đụp. Phong phanh.
Sống tập thể.
Nước là vấn đề thiết yếu. Thức canh hứng nước ban đêm dưới làn gió mát lạnh của Sài Gòn về đêm. Râm ran tiếng ve đánh thức đêm hè yên tĩnh.
Điện cũng chập chờn. Người ta soi đèn dầu học bài. Tiết kiệm là số một. Nhưng đôi khi, cũng nhờ thế mà tối tối, mọi người quây quần bên hàng ba kể nhau nghe chuyện đời. Trẻ con chơi đùa dưới ánh đèn le lói, hiếm hoi lắm mới có đêm trăng sáng.
Nó thấy thấp thoáng bóng dáng xã hội Trung Hoa ngày xưa: tự cung tự cấp, tự vượt qua khó khăn.
Nghe anh kể trong cơn mưa hờn giận, nước bắn tung tóe trên kính, nhạt nhòa. Mưa như muốn trút hết mọi chịu đựng.
Sài Gòn ngày ấy:
Nắng ngọt dịu, đêm mát rượi. Cây xanh buông lá rợp trời. Vài đêm trăng sáng, trẻ con nô đùa với trò chơi dân gian. Ký ức in đậm nỗi nhớ.
Truyền hình ngày đó – dấu ấn đặc biệt trong ký ức. Tối đến, cả xóm tụ tập xem tivi nhờ nhà có điều kiện. Cơn khát những bộ phim Nga, chỉ nhớ nổi cô bé Maika – nhân vật đã in sâu vào tuổi thơ.
Trải qua chiến tranh, thiếu thốn, ký ức lại càng đậm sâu.
Anh nhớ tình làng nghĩa xóm ngày đó – chia sẻ khi thiếu thốn, san sẻ từng lon gạo. Vậy mà hôm nay, "live behind the door" – câu nói lạnh lùng, chua chát.
Giọng anh buồn trong khói thuốc bay, ly cà phê không đường không còn ngọt ngào như hơi thở xưa. Ngoài đường, gió thổi bạt hàng cây, sóng nước dợn theo gió.
Nó hỏi anh: học hành ngày đó thế nào?
Gian khó. Anh kể mà chính anh cũng không thể lột tả hết. Chỉ biết rằng: Thép đã tôi thế đấy.
Nó hỏi anh: Nếu quay lại, anh có thể sống như vậy nữa không?
Anh cười: Không. Giờ đủ đầy rồi, anh không nghĩ mình còn đủ sức chịu đựng như xưa.
Có chút nhớ, chút thương những ngày cũ.
Biết vậy, nhưng hôm qua cứ để lại hôm qua. Kể lại cho nhau nghe khi lòng đầy cảm xúc, để hiểu, để trân trọng hôm nay hơn.
Cơn gió vẫn thổi, mưa vẫn tuôn. Xe chạy bắn nước trắng xóa góc phố. Cầu Cát Lái đang dựng hình trong cơn mưa như cũng rung mình hưởng ứng.
Đất nước ngày đổi mới.
***
Rushing back, rushing away.
That’s how he was. The lyrics seemed written just for him – a wanderer traveling across the country. Every year, as Independence Day approached, he would return to Saigon. Right on time. It sought him out to listen to the tales of yesteryear. Fondly. Memories thought to have faded were revived again after all those years. Humming along. Listening to him share stories amid the dusty winds of exile.
Listening as the first rain of the season arrived. Drizzling. He told stories of his life – weathered and rough, carrying the scent of his homeland’s muddy soil. It was the post-independence stories that it loved most – the days when the nation was finally whole and joyful.
His stories were like an old black-and-white documentary, brought back to life through vivid storytelling, enabling listeners to see with their minds' eyes. Without these conversations, it would have never known the realities after the flag flew atop the Independence Palace. More importantly, it realized: he was a born storyteller. So different from their first meeting, when it had disliked him.
They had clashed immediately, but over time, work drew them closer. Gradually, without even noticing, it came to understand the sensitive soul hidden behind his gruff, stern exterior. Through him, it learned.
There had been hard times: eating bo bo to fill empty stomachs, meat becoming a rare luxury. Hunger gnawed. Cadre families lived within strict rations. Growing up in that environment, he felt he had matured too soon. Eagerly awaiting the day food vouchers were handed out, sprinting home clutching a small piece of fatty meat tied carefully with twine, swinging in the hand of a child wearing a faded tank top and patched elastic-waist shorts. Frail.
Communal living.
Water was an essential issue. Staying up late at night to catch water amidst Saigon's cool nighttime breezes. The cicadas buzzed, breaking the summer night’s stillness.
Electricity was no better; kerosene lamps lit the nights. Saving was paramount. Yet strangely, those hardships brought people together – families gathered at the front porch, sharing stories. Children played under faint lights, grateful for the rare nights when the moon shone brightly.
It glimpsed an echo of old Chinese society: self-reliant, overcoming hardships independently.
Listening to his stories as rain pelted the glass, blurring the world outside. The rain seemed to pour down all the pent-up emotions.
Saigon back then:
Gentle sunshine by day, cool breezes by night. Trees spread lush canopies over the streets. On a few moonlit nights, children played traditional games. Simple yet unforgettable memories.
Television – a special hallmark of those memories. Each night, neighbors gathered to watch at the only house with a TV. Hungering for Soviet films – though it remembered only Maika, the famous little girl from a show that had seared itself into childhood memories.
Through war, through scarcity, memories only grew deeper.
He remembered the deep bond among neighbors – sharing what little they had, helping each other. Yet today, that bond seemed lost, replaced by the bitter phrase: “live behind the door.”
His voice was tinged with sadness as cigarette smoke curled upward. The once-sweet breath of unsweetened coffee now tasted bitter. Outside, the wind blew hard, whipping up ripples on flooded streets.
It asked: How was school back then?
Harsh. He spoke, yet even he couldn't fully capture it. Only this remained clear: That’s how steel was tempered.
It asked: If time could turn back, could he live like that again?
He smiled: No. Life now was too comfortable. He doubted he could endure it all over again.
A little bit of longing, a little bit of love
For the days gone by.
Knowing that, but still letting yesterday remain in the past. Stories are told when emotions overflow, to understand and appreciate today even more.
The wind kept blowing, the rain kept pouring. Cars splashed waves of water into corners of vision. The Cat Lai overpass under construction seemed to shiver with joy under the rain.
The country was changing, moving forward.
Vội vã trở về vội vã ra đi.
Anh là như thế. Lời nhạc như viết cho anh. Kẽ rong chơi trên những nẽo đường đất nước. Cứ đến hàng năm gần đến ngày độc lập. Anh về lại với Sài Gòn. Đến hẹn. Nó lùng anh để lắng nghe câu chuyện của ngày xưa. Thân ái. Tưởng đã nhạt nhòa, vậy mà cứ sống lại qua từng ấy năm. Nghêu ngao. Nghe lời anh kể, giữa gió bụi tha hương.
Nghe anh kể khi cơn mưa đầu mùa chợt đến. Rĩ rã. Anh kể về đời anh. Phong trần gió bụi vương mùi bùn đất quê hương. Nó chỉ thích câu chuyện của anh sau ngày độc lập. Ngày đất nước trọn niềm vui.
Câu chuyện như một cuốn phim tư liệu đen trắng được anh dùng lời kể chiếu lại cho người nghe bằng những hình ảnh tưởng tượng. Sống động. Nếu không nói chuyện với anh, chắc chẳng bao giờ nó biết được những gì của quá khứ hôm qua từ ngày lá cờ bay trên nốc dinh Độc lập, và hơn hết là nó biết: anh có tài kể chuyện. Không giống như ngày đầu. Nó chẳng ưa anh.
Khắc khẩu với anh từ ngày đầu gặp mặt, rồi công việc cuốn đi tạo điều kiện tiếp xúc mà thành thân. Lúc nào không hay. Nó hiểu hơn về con người đa cảm này, khác cái vẻ bề ngoài khô cằn hay cau gắt ấy. Qua anh. Biết được.
Thì ra có một thời gian khó. Ăn độn bobo cho qua bữa, thịt thà trở thành món vật lạ. Khát thèm. Những gia đình cán bộ, mọi thứ đều gắn theo một khuôn khổ với những khẩu phần cấp riêng, lớn lên trong một gia đình như thế anh thấy mình đi trước tuổi thanh xuân. Háo hức. Mong đến ngày phát phiếu lãnh thức ăn, nhớ chân sáo về nhà mang lạng thịt với mở phần nhiều, được buộc dây cẩn thận. Đong đưa. Trong tay thằng nhóc áo thun ba lỗ không còn nhận ra màu gì trong chiếc quần luồn thun, chỗ vá chỗ lành. Phong phanh.
Sống tập thể.
Nước trở thành vấn đề thiết yếu của mọi gia đình. Chong đèn. Thức canh hứng nước đêm khuya giữa những cơn gió lùa mát lạnh của một Sài Gòn về đêm. Râm rang. Ve sầu gọi hè đánh thức đêm tĩnh lặng. Hòa bình.
Điện cũng chẳng hơn nước, cứ thấp đèn dầu mà soi rọi đêm đen. Bài học thuộc lòng. Tiết kiệm là hàng đầu. Đôi khi. Như vậy lại hay, cứ tối ra hàng ba các gia đình ngồi quần quay kể nhau nghe của chuyện một ngày. Gió thổi bay qua đời vất vả. Trẻ cứ chơi đùa ngập của sân loe lói ánh đèn. May mắn được một vài đêm sáng trăng. Hiếm muộn.
Nó thấy thấp thoáng của xã hội Trung Hoa trong những ngày hòa bình vừa lặp lại. Giống nhau. Tự cung tự cấp. Tự vất vả, tự vượt qua. Ngạo ngược.
Nghe câu chuyện anh trong cái giận hờn của trời đất. Nước bắn tung tóe rồi chãy thành dòng trên mặt kiếng. Nhạt nhòa. Mưa tuôn xối xả như muốn trút hết mọi nỗi niềm. Chịu đựng nắng lâu quá rồi. Nắng hạ ơi. Trên đường người người vẫn đang vất vả chống chọi lại thiên nhiên. Hờn giận giữa đất Sài thành. Anh thả lõng người trên thân ghế dõi mắt về phía màn mưa con. Như tiếc nuối.
Sài Gòn ngày ấy.
Nắng ngày ngọt dịu cho đêm về lộng gió. Mát lành. Cây xanh buông lá rợp mọi nẻo đường. Yêu thương. Vài đêm trăng sáng, lũ bạn vui đùa với những trò trẻ dân gian. Mộc mạc mà khó quên. Ký ức in hình trong nỗi nhớ.
Trong nỗi nhớ của tuổi thơ ngày ấy. Truyền hình. Một dấu ấn riêng nằm trong trang kỷ niệm. Hẹn hò. Cứ đến tối lại lên, đi xem vô tuyến, cả xóm mới có một nhà khá giả được chiếu cho bà con xem. Đã thèm. Cơn khát những bộ phim Nga, kể ra nó chưa từng biết, cố gắng chỉ biết mỗi cô bé Maika, chỉ vì là phim quá nổi tiếng, đã đi vào tuổi thơ dữ dội ngày ấy.
Trước khói lửa đạn bom, sau điêu tàn thiếu thốn, ấy vậy mà nỗi nhớ càng thêm khắc sâu.
Anh nhớ tình làng nghĩa xóm, chia lửa khi tối đèn và sen sẽ vài lon gạo khi vơi. Đậm chất văn, thấm tình người. Vậy mà. Tình làng nghĩa xóm ngày hôm qua đã phôi pha khi hôm nay nhìn lại. Cái nghĩa tình mất đi chỉ còn lại câu nói “live behind the door” buồn bả và chua chát.
Giọng anh buồn trong khói thuốc bay, ly café không đường không còn dịu ngọt trong hơi thở của thời đại. Rối bời. Gió thổi bạt cả một hàng cây, những đợt sóng nhỏ rượt nhau theo cơn gió trên mặt đường ngập nước.
- Nó hỏi anh cái học ngày ấy thế nào?
Bài học gian khó. Hiện thực nó bằng lời anh không tài diễn tả. Dẫu rằng với nó, anh là kẻ kể chuyện hay. Chỉ biết rằng: thép đã tôi thế đấy. Để bây giờ nó mới được may mắn gặp anh. Lắng nghe câu chuyện của ấu thơ anh. Hứng khởi. Không chỉ là hoài niệm mà còn bổ sung vào trí nhớ: một phần trải nghiệm của đời mình qua lời kể, để rồi biết đâu sẽ kể lại cho con cháu sau này. Dẫu chỉ là dư âm thôi.
- Nó hỏi anh: nếu ngày ấy quay lại anh có thể sống như thế được không?
Anh mĩm cười, bảo rằng không. Bản thân anh không biế được làm sao mình có thể chống chọi và vượt qua những ngày ấu thơ vất vả ấy. Giờ cuộc sống đủ đầy, có phần dư dã anh cảm thấy mình không còn đủ sức lực và tinh thần để vượt qua. Con người thật lạ.
Có một chút nhớ nhớ, có một chút yêu yêu
Những gì của ngày hôm qua. Biết vậy, nhưng hôm qua cứ để lại hôm qua. Quá khứ là kỷ niệm. Kể lại nhau nghe khi tâm trạng dâng tràn. Giống anh. Mỗi lần kỷ niệm ngày hòa bình lập lại nơi miền Nam. Yếu dấu. Ta sống trọn hôm nay để làm tất cả cho ngày mai. Dẫu rằng một ngày mai có ra sao vẫn không ai biết.
Cơn gió không ngừng thổi, mưa vẫn không ngừng tuôn. Nước bắn tung tóe khi mỗi lần xe vượt qua, trắng xóa một góc tầm nhìn. Tắm mát cả một con đường, cầu vượt Cát Lái thành hình đang rung mình, sảng khoái cùng mưa. Đất nước ngày đổi mới.
