[Đời Sales] Từ Tâm Dịch - Bán hàng là một nghệ sĩ hài

Cần Thơ - Trấn Giang xuất hiện một đại lý mới. Năm 2010, đại lý Toyota Cần Thơ nằm hiên ngang trên con đường Võ Nguyên Giáp, phường Phú Thứ, Quận Cái Răng; như một gã thi sĩ trẻ, hiện đại đang thưởng thức vẻ đẹp của láng sen nhân tạo nằm trước showroom, với lòng láng chạy dọc con đường thay bờ ngăn cách. Bao mùa cưới qua là bấy nhiêu mùa gã thi sĩ trẻ ấy được dịp ngắm nhìn những đôi tình nhân chuẩn bị bước vào ngưỡng cửa hôn nhân. Gã cứ thế nhấm nháp vị đời trôi.  

Những cái tên đặt để gợi nhớ, Toyota Cần Thơ được đặt như thế, như Cái Răng là tên quận cũng là tên cảng trên cùng một con đường, sao cho tiện gọi như cách nghĩ đơn giản của người miền Tây trước giờ.. Phức tạp trở lại giản đơn.

Toyota Cần Thơ sẽ là một cái tên thoáng qua; nếu như tôi không có được cơ hội may mắn được quản lý trực tiếp của mình đưa ra đề nghị với mong muốn cải thiện doanh số của Toyota Cần Thơ về các con số bán của tài chính Toyota tại đây sau hai năm lèo tèo, chỉ vài xe trên một năm.

Tôi đến Toyota Cần Thơ ở trời nắng hạ 2012; đó là sau khi đã thực hiện một sự thay đổi trong mô hình và quy trình làm việc - nhân viên phụ trách về tài chính, tôi sẽ kể sau. Chuyện lúc này chính là hành trình tôi gặp gỡ những đứa em bán hàng của Toyota Cần Thơ.

Cơ hội đó giúp tôi phát triển sự nghiệp, gặp gỡ những con người mà tôi giữ liên lạc cho đến tận giờ; như một cách cảm ơn…lặng thầm. Sự đóng góp của họ trên hành trình nghề nghiệp của mình không thể chối cãi, hiển hiện luôn có một lực lượng bán hàng ở đằng sau. 

Toyota Cần Thơ cho thấy một chân dung rõ hơn; chân dung của người bán hàng không chỉ đóng khung trong một định nghĩa. Hàng loạt định nghĩa được tìm thấy trong suốt quá trình làm việc, quan sát và ghi nhận tính cách, đặc điểm chung của người bán hàng; dù rằng điều tự nhiên luôn đúng là mỗi con người mang tính cách khác nhau.

Đó là khi tôi mở cửa bước vào căn phòng, nằm vắt vẻo ở cánh phải tầng trên của showroom, theo cùng lối thiết kế tương tự các đại lý Toyota đương thời, từ hành lang tầng một có thể quan sát showroom bên dưới đang vận hành, đâu đó bởi sự bắt nguồn từ quan điểm quản lý và được thực hiện thiết kế, thi công bởi cùng một công ty.  

Chờ đợi tôi là gần hai mươi thành viên trẻ, phảng phất vẻ đẹp chân chất của sông nước miền Tây. Tất cả nở nụ cười đẹp nhất, có sự e thẹn, có sự dè chừng, có sự hồi hộp bộc lộ trên gương mặt nhưng hầu hết tất cả đều đặt trọn trên vành môi một nụ cười. Từ đó tôi yêu, từ đây tôi nghĩ đến một định nghĩa khác, vẽ lên một chân dung đã gặp tự bao lần.

Sales - là một người nghệ sĩ hài. Chân dung người bán hàng tôi tự họa. Tôi tiếp tục phác thảo lên chân dung về người bán hàng sau chuyến đi Cần Thơ, gặp gỡ những mái đầu trẻ để truyền cảm hứng về một nghiệp nghề đã chọn theo định nghĩa của riêng mình. 

Tôi chưa thấy bán hàng nào không cười. Cười ít hay cười nhiều, cười to hay cười nhỏ tùy vào cá tính của mỗi người; đa phần đều nở một nụ cười tươi nhất với khách hàng của mình dẫu rằng tâm trạng ngổn ngang đến đâu. 

Như tôi đã từng kể, ở dưới mái nhà Toyota, những ngày đầu thằng nhóc ngổ ngáo như tôi phải tập trước gương làm sao để có một nụ cười thân thiện nhất, chưa cần đến đẹp nhất. Lợi thế về ngoại hình phản bội tôi khi thiếu vắng một nụ cười thân thiện, vì vậy phải tập lại một cách cười trong suốt những ngày tháng đầu đến với gã khổng lồ Toyota.

Toyota còn có cả một cuộc thi để tìm kiếm những nụ cười đẹp: Mr/Ms Smile First, như vừa để khuyến khích vừa để tuyên dương những con người không chỉ bán xe mà còn đẹp cho đời bằng những nụ cười đẹp nhất, như thể cuộc sống này bắt phải nếm bao nhiêu dư vị đắng, ngọt, chua, cay thì thôi hãy nhớ mang đến thêm ngọt ngào dù rằng có đang nếm trải đắng cay, chua chát thế nào. 

Tôi thấy những huy hiệu lấp lánh trên ngực áo, có khách hàng vào chỉ nhằm để chuyện trò cho giải tỏa hết với những gì bức xúc, nhọc nhằn, hay đôi khi là cười “xả ra” với một người chẳng lạ, chẳng quen với nhiều tên gọi gắn lên cho bản chất bán hàng.

Nụ cười không chỉ có ở người bán hàng Toyota. Sài Gòn một chiều chủ nhật của năm 2012, cô gái trẻ thân hình nhỏ nhắn, mặt một bộ đồ đen tuyền, tất tả chạy đến với lời xin lỗi rối rít vì đến muộn cho lịch hẹn xem căn hộ mẫu nằm trong chung cư Sunrise City trên con đường Nguyễn Hữu Thọ bận rộn của quận 7. 

Nụ cười đặt suốt trên môi khi giới thiệu các căn hộ mẫu, cùng hàng loạt các câu hỏi chất vấn từ một thể loại khách hàng “có chút hiểu biết thì thường tỏ ra nguy hiểm” như tôi. Đến khi tạm biệt là lúc cảm xúc tôi chới với để rồi chơi vơi, nghĩ ngợi đến tận giờ không quên.

 Cô bé vừa mất đi cha mình. Sự bàng hoàng, ngạc nhiên và ngưỡng mộ với “lửa” nghề của cô bé, tôi nhớ đến tận bây giờ, sau mười lăm năm. Sẽ có người trách, sẽ có người hờn nhưng sẽ có người thương; bởi quan điểm tùy theo mỗi người, đúng sai chỉ còn lại thời điểm.

Trở lại với những con người trẻ; tôi bắt gặp nụ cười và niềm vui tự tạo, cười rần trong lớp đào tạo về tài chính Toyota. Mấy gương mặt của mảnh đất phù sa, chân chất chưa lấm bụi trần, tôi cứ hay lo những điều suy diễn, sợ sự chân chất, máu lửa ban đầu sẽ mất đi khi được nhồi nhét quá nhiều những thông tin về bán hàng. 

“Ta sẽ thăm từng người”. Tôi hỏi han những con người trẻ vừa mới ra đường, có đứa vẫn còn ngờ nghệch ngồi ôm thú nhồi bông trong một lớp đào tạo, có đứa ngơ ngác khi phải học quá nhiều khi bước vào mái nhà Toyota. Ấy vậy, trong lớp thanh xuân ngơ ngác ấy, có kẻ ở lại, có người ra đi ở mười năm sau, tất cả đều rực sáng trong nghiệp nghề mình chọn, lấp lánh cập nhật trên mấy trang xã hội rỉ rả tin về ở mấy lần lướt vội như cách “sẽ đi thăm từng đường, sẽ vô thăm từng nhà”

Nhìn bán hàng trẻ, tự dưng gắn lên mình trách nhiệm. Trách nhiệm thổi lửa, thổi một niềm tin về một nghiệp nghề đã chọn. Cách tôi “nhóm lửa” bằng tìm kiếm những danh ngôn, câu nói bất hủ trong một quyển sách, một bộ phim,...tất cả những chất liệu nào có thể “bắt lửa” để bứt anh, em bán hàng ra khỏi suy nghĩ tiêu cực chìm đắm - với sales, đời bạc.   

Hôm nay, với đám trẻ ở phần đuôi của chín con rồng mang tên Cửu Long ấy, tôi lấy hội họa đưa vào để nhóm lên lửa nghề, ví von chân dung người nghệ sĩ hài được đồ lại nét rõ hơn.

Với phong thái tràn đầy sự tự tin và bản lĩnh của một người am hiểu về sản phẩm và dịch vụ mình đang bán để giới thiệu & đáp ứng nhu cầu của khách hàng trong trạng thái win - win khi sự tin tưởng cho đi và nhận lại từ cả hai phía, khách & sales (người bán hàng).  

Xuất phát điểm và mục đích đến. Tôi tìm hiểu về xuất thân và lý do đến với Toyota của những con người trẻ như mọi lần. 

Tất cả đi và đến một cách chẳng đặng đừng. Họ dồn hết cho hai từ số phận, dịch theo ngôn ngữ bình dân là "đưa đẩy" hai từ. Trong ánh mắt ngơ ngác về chân dung được tôi phác thảo để cho những mái đầu trẻ suy nghĩ nghiêm túc hơn về con đường mình đã chọn & lên kế hoạch gần nhất cho đời mình trở thành một Best Seller. 

Tôi chỉ về hướng phòng kinh doanh ấy để cho những mái đầu trẻ này quan sát về những con người ở phía sau cửa kính ấy, có mấy người được trở thành best seller và tâm thế họ khác biệt thế nào với sự miêu tả ấy? 

Nắng miền Tây bắt đầu rã xuống những con đường như muốn nhận chìm bởi sức nóng mang theo, sen trước thềm bắt đầu rũ xuống như khuất phục trước gã nắng du côn. 

Trình diễn trên một sân khấu thiếu đèn. Lúc ở showroom với kẻ đến người đi hay dọc con đường đất nước, những bước chân âm thầm họ đi lại con đường khách đã từng đi mỏi mòn để sinh nhai. 

Những đứa trẻ của miền Tây sông nước đã bắt đầu nhuộm chút phong trần trong cử chỉ bắt đầu biết thích nghi với tác phong "ăn ở" ngầm, như vị mặn của biển đã bắt đầu liếm láp sông vào tận đồng bằng ngọt nước một cách lưu manh nhìn những ngọn lúa vàng rũ chết. 

Với nụ cười thường trực ở trên môi để diễn nhiều vai khác nhau do khách hàng & công ty lựa chọn. 

Đặt vào đó nhiều hy vọng về một sự đổi đời, tìm kiếm trong ánh mắt đang ngời những khát khao, những con người trẻ đang đối đầu với những áp lực về chỉ tiêu trước mắt mà không biết rằng thử thách lớn hơn chính là làm sao để tồn tại lâu dài trong nỗi sợ tìm & mất khách đó, sẽ có được mấy người tìm thấy sự tự tin kia bằng cách để chính con tim mình lên tiếng với khối óc nhăn nhúm đầy những kiến thức về ngành nghề đã trót theo. 

Điều cần làm là người nghệ sĩ đó phải biết được mình có những đạo cụ, phục trang gì để hỗ trợ cho một vai diễn xuất sắc. 

Ở Toyota đó, chẳng có gì khác ngoài chiếc xe & dịch vụ đi kèm; tài chính là một trong những điều người Sales cần trang bị. Thế thôi.

P/s: Cảm ơn các em. Những cái tên anh dặn mình phải nhớ ngay từ năm 2012 ấy; vì chỉ lưu lại thôi là chưa đủ để những gì ta đã cho nhau - cũng có đủ cả dư vị mặn, ngọt, đắng, cay.

Huỳnh Thanh Khâm, 

Lư Ngọc Hân, 

Trương Trí Toàn, 

Đặng Thị Kim Trường, 

Lê Trường Nhân, 

Lương Công Lịch, 

Trương Ngọc Trúc Quỳnh, 

Trần Thế Tấn, 

Huỳnh Thị Hoa Ngọc Thư, 

Nguyễn Thị Ái Vân, 

Phạm Thị Trúc Linh, 

Nguyễn Minh Huy, 

Ca Kiều Nguyệt, 

Đặng Hoàng Đông,...

(Trích Đời Sales)

(Ảnh - Internet)

[Đời Sales] Từ tâm dịch - Kẻ đưa đò thuê

Người sales như một kẻ đưa đò; có khách cần qua và có người đợi khách ở bên sông. 

Chờ đợi ở một bến sông; người bán hàng phải tự ngồi đó để đong đưa con đò, chiếc đò đưa to nhỏ thế nào phụ thuộc vào công ty gửi cho và phần bản thân người bán hàng o bế. O bế sao cho một chiếc đò, sang theo dòng, hèn theo lúc, đưa người khách qua sông trong cái ngóng trông của chủ đò xem bao giờ đò có khách qua sông. 

Người bán hàng không phải là chủ một con đò, chẳng bao giờ là người ra quyết định cuối cùng, chỉ biết được là cứ thế như thoi đưa theo những gì người chủ đò mong muốn, nên nhiều khi lỡ lời hứa hẹn với khách sang sông. 

Khách đi, đò ở lại, kẻ đưa đò lỡ dở với lời hứa chẳng thế định mong, mắc kẹt với chủ đò trong sự đề phòng cho một người khách tiếp theo. Vậy nên, người bán hàng thôi đừng hứa hẹn, bởi như nói lúc đầu chúng ta chẳng phải người quyết định cuối cùng.   

Tôi từng ví von như thế. Trong mấy cuộc sẻ chia ban đầu cho mấy kẻ lần đầu gặp gỡ, tình cờ hay mơ mộng về một giấc mơ sales (bán hàng). 

Hấp lực lấp lánh ánh hào quang, khiến người khác phải ngưỡng mộ với ánh nhìn của con ngươi đang mở to nhất có thể từ vóc dáng bề ngoài đến tác phong của người bán hàng dù trong mỗi cuộc chơi, chuyện trò luôn là người nổi bật.

Vì đấy là những thứ cơ bản cần có, người bán hàng cần có để ở lại trong mắt tất cả mọi người, ít ra là với khách hàng để rồi trong ngổn ngang già, non đoán bắt hình dong đó, người bán hàng muốn lưu giữ lại một hình ảnh trong tâm trí của một kẻ muốn quên mình.

Toyota khoác lên đồng phục cho nhân viên, ở những năm đầu của thập niên 2010, trang phục đó là áo trắng, quần (váy cho nữ) màu đen hoặc xanh đen; khoác thêm chiếc áo vest bên ngoài vào làm tăng thêm sự chỉnh chu, hớp hồn khách đến ở buổi ban đầu. 

Sức mạnh của đồng phục được dịp thể hiện; sức mạnh của thương hiệu thể hiện từ logo Toyota trên ngực áo hay những huy hiệu được cài lên làm gia tăng sức mạnh của đồng phục như công cụ để trang bị cho người bán hàng, sẵn sàng cho một món hàng giá trị là chiếc xe. Chiếc xe là một tài sản ở thời điểm này.  

Sự hài hước làm lấp lánh một con người. Tôi chưa gặp người bán hàng nào thiếu sự hài hước, thậm chí có người gần như là một năng khiếu.

Tôi là gã nói nhiều, nhưng khi tham gia với những người bán hàng, thường tôi chỉ ngồi nghe và cười, bởi năng khiếu hài hước của họ là vượt bậc. Tôi không có cơ hội để có thể “chêm” vào một vài từ hoặc một vài câu để thấy bớt lẻ loi trong mấy câu chuyện ngồi cùng.

“Hẹn chiều nay mà sao… không thấy lên” Câu hát trong bài “chuyện hẹn hò” của nhạc sĩ Trần Thiện Thanh đã được “chế” lại. Đó là khoảnh khắc của việc đợi của người bán hàng với một cái hẹn của khách sẽ nói rằng ghé đến showroom xem xe và chờ mãi không thấy.

“Tôi xin người cứ gian dối, nhưng xin người hãy …trả tiền cho tôi”. Người đàn ông phốp pháp dùng câu hát để…đòi tiền bạn đồng nghiệp, chẳng ai có thể giận vì làm mất mặt trước đám đông. Tôi nghĩ đến nhạc sĩ Duy Quang cũng phải bật cười vì không thể nào tưởng tượng một ngày khúc hát mình được hát lại trong tình cảnh này. Trái ngang. 

Tôi nhớ anh - Nguyễn Thế Vỹ. Tôi nhớ người đàn ông hào sảng của một Toyota Hùng Vương những năm đầu thập niên 2010 đó. Tôi thích lẽo đẽo tham gia những nơi anh đến trong buổi cafe hay buổi nhậu, chỉ để ngồi nghe rồi cười, chỉ đấy thấy rồi học…học cách hào sảng trong anh. Chất bán hàng thể hiện rõ nhất ở năng khiếu hài hước là đây.

Tôi nhớ anh - Nguyễn Thế Vỹ. Tôi viết ra vì sợ rằng thời gian bào mòn trí nhớ, sợ mình cư xử như một khách qua sông, chỉ lụy đò một lúc, rồi đi, chẳng nhờ gì…dù là một cái tên.

Học tôn trọng là thử thách của người bán hàng. Thật lòng đi ra từ trong nhận thức không dễ dàng, bởi áp lực của kẻ đi sang đò và người cho mượn một chiếc đó để chở thuê.

Thằng nhóc với vóc dáng cao, gương mặt sáng và đang chuyển màu sang sắc đỏ, mắt xuất hiện những đường chỉ đỏ tiến vào căn phòng, đâu đó như báo hiệu tuyến lệ bị ngăn chặn giữa chừng, giọng run run hỏi: có cần thiết phải vậy không anh, chẳng ai, chẳng ai…

Tôn trọng mình! Tôi tiếp lời. Vốn dĩ đã quá quen với những ngày đầu như thế, những ức chế vẫn chưa nhạt phai, những bế tắc vẫn còn lẩn quẩn đâu đây ở cảm giác ban đầu ấy nên câu chuyện của những mái đầu trẻ không còn là chuyện lạ với tôi. 

Sự tôn trọng dành cho người bán hàng là hiếm, đó là sự thật cay đắng dù nói như thế nào đi nữa. Sự cay đắng thể hiện từ trong cả ngôn từ đôi khi đến cả hành động. Tôi dị ứng khi phải nghe từ “đám, bọn, tụi” …rồi gắn chữ sales nghe khinh miệt, ít nhiều, chỉnh vài người quen nhưng dần nhận ra thói quen đó đã ăn sâu, khó thể bào mòn, thay thế.  

Như một tấm mề đay có hai mặt, sự tôn trọng phải đến từ hai phía. 

Tôi bắt đầu ngăn dòng cảm xúc trẻ lại với những thứ chưa từng gặp, với những việc chưa từng nghĩ sẽ xảy ra với mình…như vậy. Thấy vị chua chát làm tê đầu lưỡi khiến môi run không thể nói hết trọn lời. 

Tôi chưa đủ già để dạy đời một đứa trẻ kém chưa đủ chục. Tôi chưa đủ chín để nói về những triết lý thâm sâu; đại để: muốn người khác tôn trọng mình, mình phải tôn trọng họ trước đã.

Khó quá bỏ qua. Tôi dặn lòng trong cái ráng chiều đang không thể len lỏi trong căn phòng của chúng tôi ở một góc Bitexco tầng 12 khi đó, nơi trụ sở của văn phòng tài chính Toyota thay đổi từ Nguyễn Thị Minh Khai dời về.  

Thằng nhóc cần giải pháp. Đó là thứ quan trọng lúc này chứ không phải là triết lý thâm sâu, người bán hàng chỉ cần thứ gì đó đơn giản và tức thì. Tôi cho giải pháp, nhưng lưu ý cân nhắc thời điểm, hay chính xác hơn là tâm trạng. Sự cân bằng trong tâm trạng, hay nói chính xác hơn là cảm xúc. Tôi chia sẻ rằng sẽ tốt hơn khi thằng nhóc không phải giải quyết với tâm trạng thế này. Đâu đó, kêu gọi quay lại với vị trí mình chọn – kẻ đưa đò. Tôi cần một sự bình tĩnh từ thằng nhóc, bắt đầu tiếp công việc đó.

Việc cần làm không phải là buông bỏ, điều này hơn ai hết là tối kỵ với người bán hàng. Họ có rất nhiều lý do để cố gắng. Điều đó không nằm hẳn hoàn toàn ở chỉ tiêu, thứ chỉ có đi lên mà không bao giờ đi xuống. Chưa kể ở đằng sau là cả cơm, áo, gạo, tiền; người bán hàng hiểu giá trị của đồng tiền hơn tất thảy. 

Thằng nhóc nhíu mài, lắng nghe, im lặng, mắt thỉnh thoảng thả về một khoảng không.

Tôi cho em một lý do nữa: Nghĩ đến sales (tôi muốn nói đến nhân viên bán xe của đại lý) và khách hàng, hãy tiếp tục vì họ nữa chứ không chỉ riêng em. Những con người xứng đáng để qua gặp kẻ ở bên sông - quá xa để nhìn thấy, quá mờ để có thể nhận ra dáng hình của kẻ sắp qua sông; chỉ có những kẻ như tôi và thằng nhóc may mắn có được điều đó thì việc còn lại là phải cố gắng vững tay chèo để lèo lái con đò đưa khách qua sông. Thuận dòng; không nghịch nước, khéo chòng chành nửa đường làm lỡ khách qua sông. Đủ gần để nhìn thấy, đủ rõ để làm cùng từ người chờ ở bên sông.

Thế thôi là đủ rồi!

Thế thôi là tôn trọng!

Thế rồi ở một hôm nào đấy, khách qua sông tìm đường quay trở lại, đứng ở đầu bên ấy, cất tiếng to vang gọi đúng tên chứ không còn hai chữ: đò ơi!

(P/s: (1)Viết từ một độ Sài Gòn bắt đầu giận lẫy với những cơn say nắng giữa ngày để chiều về lất phất ngắm mưa bay rồi đêm về nặng hạt ngập khắp một ngỏ quanh. (2) Thằng nhóc mà tôi nói và tự hào vì sau khi luân chuyển sang bộ phận phê duyệt và làm việc ngon lành với những ý tưởng cải tiến liên tục - Ưng Thanh Phú)