Anh ngước mặt nhìn. Người nữ sinh trung học Lasan Taberd với nét đầm thấm, dịu dàng làm nắng ngỡ ngàng đang cười với anh.
Tà áo dài tung bay nghịch gió. Mơ mộng. Áo dài đi dưới hàng cây phượng già, chìa tay đưa cuốn lưu bút vào tay áo trắng ngẩn ngơ vẫn còn ngẩn ngơ vì có một nụ cười say nắng gắn trên môi áo dài.
Đề từ. Tặng vội. Tuổi học trò với những cảm xúc chạy ngược xuôi dưới góc bàn. Những lá thư tình bắt chéo giờ học. Nhắn gửi. Bằng những mãnh giấy vụn xé vội viết lời ngô nghê. Cứ thế tình đầy qua những mãnh giấy vụn ráp lại thành trang. Nội dung. Đa tầng cảm xúc yêu, thương, hờn, giận.
Sài Gòn độ ấy ngợp những tờ giấy bay. Kêu gọi kháng chiến. Kêu gọi hòa bình. Những dòng người đi tìm lý tưởng sống cho riêng mình.
Áo trắng – dân thường trong lớp học đến mấy chục thường dân - thích đọc những trang tin về chiến trường lửa đạn. Hẹn một ngày vai vác súng trường giữa giờ chơi cùng bọn áo trắng thường dân khác. Nhìn sang. Áo dài – một bông hoa của trường, nổi bật giữa nhưng bông hoa khác bởi những kịch bản được áo dài viết với tư tưởng ảnh hưởng sâu đậm từ Moliere. Khóc cười. Thật giả. Đương thời.
Một lần. Áo trắng nhận những vết tím bầm trên gương mặt từ đám tàn binh chột què, theo như lý luận ba đánh một không chột cũng què. Áo dài thoát khỏi đám tàn binh chột què. Nghe đâu có tính phản động trên những bài thơ, kịch bản vẫn còn đang thảo chưa xong sau những hưởng ứng từ những con người trẻ đi tìm một lý tưởng sống. Nghe đâu không phải khi không xuất hiện những đám tàn binh chột què.
Như thế thôi rồi yêu. Nhẹ nhàng. Nhắn gửi. Bằng những mãnh giấy vụn xé vội viết lời ngô nghê. Cứ thế tình đầy qua những mãnh giấy vụn ráp lại thành trang. Nội dung. Cảm xúc vượt rào. Trao cho nhau tất cả những gì quý giá nhất khi Sài Gòn tiếng súng át tiếng ve kêu. Gọi hè. Phượng đỏ một màu như máu.
Sài Gòn độ ấy ngợp những tờ giấy bay. Kêu gọi kháng chiến. Kêu gọi hòa bình. Những dòng người đi tìm lý tưởng sống cho riêng mình. Xuống đường. Có chiếc áo trắng đi trong nhóm đầu.
Giữa những tiếng bom rơi, đạn lạc. Có tiếng khóc từ một gia đình đã mất người thân. Áo dài đẫm máu của người ra đi. Giữa đêm hè có áo trắng ngồi cắm vai dưới hàng phượng già, nhận từng đợt nước lăn dài từ khoé mắt hút sâu hồn người.
Bỏ Sài Gòn anh nhé!? Tiếng nói nhẹ nhàng vang lên giữa đêm hè sau khi dằn đi những tiếng nấc. Đôi mắt được tắm rữa nhiều lần đang chờ đợi một câu trả lời.
Đi đâu em!?
Đâu cũng được, miễn là đi khỏi chốn này.
Đi về đâu đây và chúng ta sẽ sống vì điều gì!?
…
Anh không nghĩ rằng gặp lại em nơi đây?
Anh ngước mặc nhìn. Người phụ nữ đã biến mất khỏi cuộc sống anh sau đêm hè áo dài ngồi gục vai áo trắng anh. Lặng thầm. Dưới gốc phượng già. Đã ba mươi lăm năm ngồi ôm những ký ức của ngày xưa trở về. Không một vết tích gì để lại từ ngày Sài Gòn rực trời khói lửa đến lúc tàn chinh chiến.
Anh không còn xuống đường với những biểu ngữ giăng ngang. Không còn hô vang những tiếng nói từ tận con tim đi tìm lý tưởng sống giữa tôi và ta hòa nhập. Không còn những vết tím bầm sau những đợt càn. Không còn…không còn…và không còn nữa.
Sau ba mươi lăm năm. Ngồi đây. Quán café này. Dưới chân góc phượng già. Đếm mỗi mùa qua. Nhớ về những vở kịch mang đậm ảnh hưởng của Moliere. Cứ thế ngồi nhớ mà đến giờ anh vẫn còn một mình. Ngồi đây. Dước chân góc phượng già.
Em vừa về Việt Nam. Nghe bạn bè kể một gã thương binh hay ngồi ở một góc quán café, dưới một góc phượng vĩ già sau hơn ba mươi năm mất liên lạc. Tình cờ gặp lại trên đất khách quê người. Đáp chuyến bay sớm nhất có thể để về xem gã thương binh qua lời kể như thế nào. Người phụ nữ nở nụ cười làm nắng ngỡ ngàng.
Áo trắng của ngày nào của em với ánh mắt rạng ngời khi nói đến những dự định về sau giờ chỉ còn là một màu đen ảm đạm, vẽ vài nét thời gian dưới mí. Đôi môi đã thâm xì vì khói thuốc bay. Không biết. Gương mặt ấy đã bị thời gian tô lên vài vết ố đen với làn da xạm nắng, làm đậm màu đàn ông.
Chợt thấy. Một vách tường rào chắn với xung quanh là tiếng kêu gào khát khao, lý tưởng sống của những người trẻ cùng thời, khi đang vật lộn với trò tra tấn, ép cung.
Đôi mắt đã kèm nhèm hơn sau khi chinh chiến tàn, ắt hẳn đón nhận những trận đòn vào tư tưởng với những gì mắt thấy tai nghe. Khi ấy. Ắt hẳn rằng anh sẽ rất nhớ về những bài thơ, vở kịch của áo trắng với ảnh hưởng sâu đậm từ Moliere. Khóc cười. Thật giả. Thế thời đảo điên.
Áo trắng của ngày nào giờ nhìn người con gái của ngày trở về rất phiêu lưu. Dấu yêu vẫn còn đầy. Nhưng không nói được gì ở đây. Tất cả chỉ đếm đầy trong một khoảng thời gian đếm bằng con số.
Thời gian như dừng lại. Tất cả lặng im. Thịt da đã bị thời gian làm cho chãy nhão. Não nề. Nó đã quyết định rời xa Sài Gòn giữa một ngày khói lửa, đạn bom. Những con người đi tìm lý tưởng. Xuống đường. Trong đó có anh đi đầu.
Con tim nó đã một lần rĩ máu khi nhìn thấy từng người thân trong gia đình lần lượt ra đi. Mãnh khăn trắng đã chít qua đầu. Quá nhiều lần. Đau thương đưa vào trong những bài thơ, vỡ kịch.
Con tim nó không còn chịu đựng nỗi nữa với điều gắn nó lại với cuộc sống này. Là anh. Kẻ khát khao vác súng trường. Hỏi. Chúng ta sẽ sống vì điều gì?
Nó không trả lời được. Đến tận ba mươi năm lang thang trên đất khách quê người sau. Vật lộn với một cuộc sống mới, đến tận giờ nó cũng không trả lời được câu hỏi của anh: chúng ta sẽ sống vì điều gì?
Câu hỏi cứ từng ngày ăn sâu vào não nó. Đến tận khi nghe câu chuyện về gã thương binh ngồi dưới góc phượng già. Câu hỏi ngày xưa với nó giờ đã có câu trả lời.
Nó bước đến nâng gương mặt đã bị thời gian bào mòn. Gửi một nụ hôn của hơn ba mươi năm. Chất chứa. Dằn dặt.
Dư vị chạy dọc khắp hai thân thể đã bị thời gian bào mòn.
Anh và em đã phí phạm quá nhiều thời gian. Nó xoa gương mặt anh sau nụ hôn khiến người ngạt thở, tim ngưng đập.
Anh nhìn nó. Nước đã ngập tràn trong đôi mắt không còn ảm đạm, tang thương. Cười. Gật đầu.
Anh không nghĩ rằng được gặp lại em.
Bỏ Sài Gòn đi anh.
Sài Gòn độ ấy KHÔNG còn những tờ giấy bay. Kêu gọi kháng chiến. Kêu gọi hòa bình. Những con người KHÔNG đi tìm lý tưởng sống cho riêng mình nữa.
( Ảnh: Sưu Tầm )
***
"I Never Thought I’d See You Again"
"Leave Saigon, will you?"
He looked up.
There she was – the La San Taberd schoolgirl with a gentle, radiant smile that even the sun paused to admire.
Her white áo dài danced in the wind, dreamy and alive. She walked beneath the old flamboyant trees, handing him her yearbook. The boy in white, dazed and stunned by her smile, fumbled to catch it.
A dedication. A hurried gift.
Student days are filled with wild emotions beneath the desk corners. Love letters slipped across hands during class, scribbled on torn scraps of paper with clumsy words.
Bit by bit, the pieces formed something whole. A story. A layered expression of love, tenderness, hurt, and anger.
Saigon then was flooded with fluttering paper – calls to resist, cries for peace.
Students in white uniforms – civilians dreaming of joining the battlefield. Boys dreaming of rifles, girls dreaming of Molière.
She was the flower among flowers – a drama writer, her plays soaked in satire and thought. Laughing. Crying. True. False. Timeless.
One day, he returned bruised – beaten by half-blind, crippled soldiers.
She escaped. They said her unfinished poems and plays were “reactionary.” They said the soldiers came not by chance.
So they fell in love. Quietly. Gently.
More torn scraps. More dreams passed hand to hand.
When gunfire drowned out the cicadas. When red flamboyant petals looked like blood on the pavement.
She marched. He marched.
Then one summer night, her white áo dài was soaked in someone else’s blood.
He sat, broken, beneath the old tree, tears soaking into the soil.
"Leave Saigon, please?"
She whispered after choking back her sobs.
"Where would we go?"
"Anywhere... just away from here."
"And live for what?"
...
"I never thought I’d see you again."
He looked up.
She had vanished from his life thirty-five years ago – that night her shoulder collapsed onto his beneath the old flamboyant tree.
No signs left. No letters.
The war burned bright, then dimmed.
He no longer marched, no longer shouted.
The bruises healed. The chants faded.
And still, he sat beneath that tree, in this café corner, every year.
Remembering her plays. Molière. The laughter and tears. The lies and truths of their time.
She had returned.
Friends told her of a war veteran who always sat here, quiet, alone.
So she took the earliest flight. Just to see him once more.
She smiled. The same smile that stunned the sun.
Her once radiant white had turned to somber black.
Eyes dimmed, lips tainted by smoke.
Time had left its marks—wrinkles, sunspots, faded beauty turned into something deeply human.
She saw again the wall of torture, the cries of their youth beaten out during interrogations.
The eyes that once dreamed had grown clouded from what they had seen.
Surely, he still remembered her plays. Still laughed. Still cried.
Still clung to truths in a time that flipped falsehoods on their head.
He looked at her.
So familiar. So loved.
But he said nothing.
Time stood still.
Their bodies worn, hearts scarred.
She had left Saigon that day of bombs and fire.
She had buried too many loved ones.
Too many mourning scarves were tied too tightly around her head.
She had bled poetry, written pain into plays.
And yet she never found the answer to his question:
"What do we live for?"
Not in thirty-five years abroad. Not in survival.
Not until she heard about the veteran beneath the flamboyant tree.
Then, she knew.
She lifted his weathered face and kissed him – a kiss that held thirty years of aching silence.
Of love. Of regret.
It ran down their bones like lightning across time.
"We’ve wasted too much time,"
She said, stroking his face.
He looked up, eyes no longer dulled by grief.
He smiled. Nodded.
"I never thought I’d see you again."
"Leave Saigon with me."
Saigon now… no longer filled with fluttering paper.
Chuyến bay từ Los Angeles chuẩn bị đáp xuống sân bay Tân Sơn Nhất. Nhiệt độ ngoài trời là 37oC.
Sài Gòn. Nhìn từ trên xuống như một vùng đất hoang sơ vẫn còn chưa khám phá. Mãng xanh của cây lá, mãng nâu của đất rồi đến mãng xám của từng toà nhà cao tầng hiện ra cùng với những con đường uốn lượn. Rõ dần. Dòng người ngược xuôi như những con sóng rượt đuổi không tuân theo bất kỳ một qui luật nào. Gợi cho người nhìn về một bức tranh lập thể đa màu sắc của một hoạ sĩ thiên tài đã bắt được mạch cảm xúc.
Nó đi như đếm từng bước chân mình. Lững thững bước đi khi bên cạnh có những bước chân vội vàng. Vượt qua. Khoang thông nối máy bay với cửa ra bất chợt biến thành con đường hầm với một kẻ lạc đường như nó, đã tìm thấy ánh sáng.
Trở về. Việt Nam. Ba mươi bảy năm vội vã ra đi và vội vã trở về như lời một bài hát lưu giữ trong ký ức. Từng nghe đâu đấy trên một trang mạng.
Chuyến bay chiếc phi cơ C-5 mang ký hiệu 68-0218 cất cánh phi trường Tân Sơn Nhất sang căn cứ Clark Air Base tại Phi Luật Tân vào chiều thứ sáu 4 tháng 4.
Đó là hình ảnh cuối cùng mà nó còn nhớ về một Sài Gòn, ngoài ký tự viết tắt và con số cứ nhảy lung tung trong đầu cùng khói, lửa bốc lên bên trong khoang và tiếng người gào thét, tưởng rằng chuyến bay đó đã mang nó đi. Vĩnh viễn. Khỏi cuộc sống đã quá nhiều đớn đau này.
Nhưng không…
Băng chuyền hành lý chuyển động theo nhịp tim đập vội. Một cảm xúc khó tả của lần đầu về lại sau chuyến bay mang tên babylift ngày ấy. Giờ tóc đã phai màu ít nhiều.
Thời gian thường làm con người ta bàng hoàng & thiết tha hoài cảm.
Quá khứ. Tìm về. Nguồn cội.
Một tấm hình mờ nhạt. Người thân duy nhất còn lại và được khoá kỹ càng trong trí nhớ tưởng rằng sẽ không bao giờ mở ra sau cơn hôn mê dài ngày. Người thân đã bị thất lạc từ khói lửa chiến tranh.
Một tấm ảnh mờ nhạt. Một đứa bé gái đang xoa đầu đứa bé trai, cười đưa chiếc răng khểnh làm duyên. Bắt nắng.
Đạn pháo bay vèo. Chạy loạn. Giữa dòng người xô đẫy. Đứa bé gái răng khểnh ôm đứa bé trai xoa đầu. Đứa bé trai thấy răng khểnh bắt nắng. Cười. Bom rơi khi không kịp chạy đến hầm trú ẩn. Tất cả bay lên. Lững lơ. Giữa trời và tất cả chìm vào một giấc mơ không mấy dịu dàng.
Đứa bé trai không còn thấy răng khểnh khi cả người đang bị bó cứng những tấm vãi trắng và mùi thuốc sát trùng nồng nặc, chỉ thấy trước mặt là Đức Mẹ đang dõi nhìn với ánh mắt chở che. Xung quanh, những tiếng rên la không ngừng nghĩ.
Đứa bé trai bắt gặp một cặp mắt khác màu nhìn âu yếm, tưởng chừng Đức Mẹ thoát thai mượn hình hài con người để chia sẽ yêu thương. Dịu dàng. Một vòng tay. Đưa nó chìm vào trong giấc ngủ bình yên.
Nó quên mất đi răng khểnh làm duyên bắt nắng.
Nó quên mất đi Sài Gòn.
Nó quên mất đi Việt Nam.
Tất cả như một con ác mộng chìm nghĩm vào dĩ vàng khi ngày tháng qua đi.
Đứa bé trai lớn lên trên xứ sở có lá cờ với năm mươi hai ngôi sao tung bay. Những bước chân tập đi lại từ đầu trong ánh nhìn yêu thương của hai người bố mẹ nuôi, hai con người hằn in trong trái tim nó một tình yêu không diễn tả hết bằng lời.
Đứa bé trai lớn lên trong tiếng thét nữa đêm với những vết cháy loang dài cùng khói lửa ngập cả giấc mơ. Cháy khét. Rơm rạ và các thứ vụt qua là từng mãng thịt rơi vụn vãi trong những đêm hè, ve không dám cất tiếng gọi hè bởi tiếng đạn bom lấn át. Tất cả bám theo nó lớn lên. Không dứt.
Quá khứ dường như được đóng kín trong ngăn ký ức. Mộng mơ. Thường không có. Lời hai người thân yêu vỗ về. Tất cả tưởng chừng đã được phong kín theo ngày tháng nếu như không có một ngày. Đức Mẹ cộng sinh trong hình hài người phụ nữ có cặp mắt khác màu, trước khi đi theo người đàn ông của đời mình, người đang đứng chờ bà ở trước cổng thiên đường, trao vào vòng tay nó.
Một tấm ảnh mờ nhạt. Một đứa bé gái đang xoa đầu đứa con trai, cười đưa chiếc răng khểnh làm duyên.
Quá khứ. Ùa về. Khi lần đầu tiên sau từng ấy năm nhìn lại. Từng đường nét của bức ảnh trắng đen phai màu, chạy thẳng qua võng mạc tiến lên não rồi theo máu chạy dọc khắp cơ thể. Bất động.
Có bước chân lạc giữa đường, tan thương.
Tìm kiếm. Mười lăm năm. Với tất cả hình ảnh lưu giữ còn lại là một ánh mắt nhìn. Ấm áp. Tự hỏi. Đã hơn ba mươi năm, ánh mắt ấy giờ đã nơi đâu.
Mười lăm năm. Lặng im. Tìm kiếm. Trên tất cả các phương tiện với những người tình nguyện. Dìu dắt. Nối lại một vòng tay. Nguồn cội. Không phân biệt kẻ ở hay người đi, người còn hay kẻ mất. Cứ thế. Giữ một niềm tin để theo đuổi.
Có bước chân lạc giữa đời, bơ vơ
Vấp phải những tiếng nói làm cháy lòng nó.
Từ một người vợ đã ra đi cùng một chuyến bay, lớn lên mang một hình hài của người con gái Việt Nam mãnh khảnh trong ánh mắt mà nó đã yêu từ cái nhìn đầu tiên, nhưng trái tim ấy đã thôi không còn muốn đập lại nhịp đập hỗn loạn của ngày nào. Sợ hãi và lắng lo. Thường tình. Bảo rằng nó nên từ bỏ. Nó thấy lạc mất em.
Từ đứa con gái đã lớn lên giữa đất nước Hoa Kỳ với nhiều hình ảnh nghĩ suy. Trái ngược. Về một đất nước Việt Nam. Tự hào. Quê cha đất tổ. Nghe ở đấy còn có một người cô đang đợi chờ. Đứa con gái khuẩy cười, tìm lại để làm gì hả daddy khi biết là đã die. Nó thấy lòng đi chơi nơi nào. Bơ vơ.
Tất cả những tiếng nói làm cháy lòng ấy sẽ thiêu rụi đi niềm tin, nếu như không có những dòng email, tin nhắn hỏi han chia về một giấc mơ còn lại. Đồng thoại. Về một chuyến hành trình ngược về quá khứ.
Đồng hành đến từ ở bên kia bờ đại dương. Cách nhau nữa vòng trái đất. Cách nhau đến mấy chục tuổi đời. Ngỡ. Đã từng gặp nhau từ một thời khói lửa chiến tranh, đến giờ mới tìm thấy nhau. Đồng cảm. Qua mạng. Thấy những thương đau của quá khứ vẫn còn đeo bám đến tận bây giờ với cả hai.
Nhiều lúc. Nhắm mặt. Nó thấy nụ cười cách nhau mấy chục tuổi đời ấy. Hồn nhiên. Trong cuộc sống không còn mấy ai ngồi u hoài về quá khứ. Giống em. Người con gái bằng tuổi đời con nó.
Hẹn về Việt Nam.
Vào một ngày. Em share cho nó một bức ảnh nổi tiếng, lột tả đau thương của chiến tranh Việt Nam ngày nào. Một đứa bé gái dính bom đang chạy trên đường la hét. Như ai bóp chặt tim nó đến tứa máu, hơi thở nó đứt quãng tưởng chừng như ngã quỵ, khi thấy ngập trong ánh mắt của bé gái đang chạy là cái nhìn ấm áp của hôm nào. Đớn đau. Cả con đường làng quen thuộc kia nữa, nơi nó từng bay bồng bềnh lên giữa trời.
Vào một ngày. Ký ức quay trở lại. Nó thấy mình từ khoảng không bay giữa trời quay ngược trở lại mặt đất, đón lấy vòng tay ôm và ánh mắt nhìn đầy thương yêu của răng khểnh cười tan nắng. Ký ức quay trở lại khi tiếng nói từ đầy dây bên kia vang lên. Nức nở.
Tất cả tan chảy, tất cả vỡ oà. Lần theo những tư liệu cũ, tin tức tìm kiếm đứa bé gái của ngày xưa chạy hét trên đường vì bom Napal giày xéo. Có sự tham gia của báo chí, có tin tức kêu gọi tìm kiếm đứa em trai của người con gái qua một bài phỏng vấn trên mặt báo. Sau một email trao đổi. Một tiếng nói vang lên từ nghìn trùng cách xa. Vỡ oà. Nấc lên từng tiếng ở phương trời Châu Âu. Đứt quãng.
Hẹn về Việt Nam. Gặp lại.
Chuyến bay từ Los Angeles đã đáp xuống sân bay Tân Sơn Nhất lúc…
Chuyến bay từ Frankfut dã đáp xuống sân bay Tân Sơn Nhất lúc…
Có đứa con gái đang với tầm nhìn trong ánh mắt xa trong, lẫn trong đám người chờ.
The flight from Los Angeles was preparing to land at Tan Son Nhat Airport. The outside temperature was 37°C.
Saigon.
From above, it appeared as a wild, untouched land yet to be discovered. Patches of green from the trees, brown from the soil, then grey blocks of towering buildings intertwined with winding roads slowly came into view. Clearer and clearer.
The flow of people moving back and forth, like waves chasing each other without any order, evoked the image of a cubist painting created by a genius artist who had captured the pulse of emotion.
It walked, as if counting its steps.
Dragging its feet while around it hurried steps rushed past. Crossing over. The jet bridge suddenly turned into a tunnel for a lost soul like itself, finding light at the end.
Homecoming. Vietnam.
Thirty-seven years of hurried departure and now a hurried return — just like the lyrics of an old song, heard somewhere on a dusty corner of the internet.
The C-5 aircraft, tail number 68-0218, had taken off from Tan Son Nhat Airbase towards Clark Air Base in the Philippines on the afternoon of Friday, April 4th.
That was the last memory it had of Saigon — besides scrambled numbers and letters, the smoke, the flames inside the cabin, the screams of people...
A flight that it once thought had taken it away. Forever.
Away from a life already too filled with pain.
But no...
The baggage carousel spun, matching the rapid beating of its heart.
An indescribable feeling — the first return after that flight named "Babylift" so long ago.
Now, its hair had grayed somewhat.
Time often stuns people into bittersweet nostalgia.
The past. Calling back. To the roots.
A faded photograph.
The only remaining family, locked tightly within memories thought never to be unlocked after a long coma.
Family — lost amidst the smoke and fire of war.
A faded photograph: a little girl ruffling the hair of a little boy, flashing a charming toothy grin, catching sunlight.
Shells whistling overhead.
Chaos.
Amidst the shoving crowd, the girl with the toothy grin held the boy tightly.
The boy saw the sunlit grin. He smiled.
A bomb fell before they could reach the shelter.
Everything lifted into the air. Suspended between heaven and earth, swallowed by a cruel dream.
The boy no longer saw the smiling tooth.
His body was wrapped tightly in white cloths, suffocating in the stench of antiseptic, and in front of him was the Virgin Mary, gazing down with a look of protection.
All around, endless moaning.
Then, another pair of mismatched eyes — human, not divine — looked at him with deep affection.
As if the Virgin had taken human form to share love.
Gentle arms.
Carrying him into a peaceful sleep.
He forgot the smiling tooth catching sunlight.
He forgot Saigon.
He forgot Vietnam.
All sank like a nightmare buried in oblivion over the passing years.
The boy grew up under a sky with fifty-two stars fluttering above him.
Taking baby steps again under the loving gaze of adoptive parents — two people who etched an indescribable love deep into his heart.
The boy grew up amidst midnight screams, the searing smells of burning straw and flesh, the fragments flying in summer nights where even the cicadas fell silent under the roar of bombs.
All clung to him. Never letting go.
The past seemed locked away.
Dreams — seldom.
The soothing words of his adoptive parents almost sealed it all away, until...
The Virgin Mary — in the form of the woman with the mismatched eyes — before leaving to join the man waiting for her at heaven’s gate, placed into his arms:
A faded photograph.
A little girl ruffling the hair of a little boy, flashing a sunlit grin.
The past flooded back.
For the first time after all those years, he looked again.
The blurred lines of the black-and-white photo cut through the retina, rushed into the brain, then spread through every vein.
Frozen.
A wandering step, lost among the ruins.
Searching. Fifteen years.
With only a warm glance etched in memory.
Wondering — after thirty years — where that glance was now.
Fifteen years.
Silent searching.
Through every means, with volunteers, rebuilding a circle of kinship — regardless of who left, who remained, who lived, who died.
Clinging to faith.
Wandering steps, adrift.
Running into voices that burned his soul.
From a wife who had left on a different flight — the woman he had loved at first sight, her Vietnamese figure delicate as in a memory, but whose heart no longer wished to beat with the chaotic rhythm of the past.
Fearful.
Telling him to give up.
He lost her.
From a daughter, raised in America, filled with contrasting images of a Vietnam she barely knew.
A homeland of pride — and alienation.
"Why find someone who’s probably dead, Daddy?" she teased, laughing.
He wandered.
Adrift.
These burning voices might have destroyed his faith — if not for the emails, the messages that crossed oceans.
Stories of shared dreams.
Fairy tales of a journey back to the past.
Companions from the other side of the world.
Separated by thousands of miles.
Decades apart in age.
Yet...
It felt as if they had known each other in that long-ago war.
Shared wounds, still raw even now.
Over the network, they connected.
Sometimes, closing his eyes, he saw her — that young woman decades younger — smiling innocently.
In a world where few still mourned the past.
Like her.
A girl the same age as his own daughter.
A promise to return to Vietnam.
One day, she shared a famous photograph — a raw depiction of Vietnam’s war-torn past:
A little girl running naked down a road, screaming in agony from napalm burns.
The sight crushed him.
Choked his breath.
Flooded him with an image — the same warmth once found in that sunlit glance.
Pain.
The same familiar village road.
One day, memory shattered the dam.
He saw himself — no longer floating in the air, but falling back to earth, into open arms and that sunlit, toothy grin.
Memory rushed back when the voice from across the ocean broke into sobs.
Everything melted.
Everything exploded.
Old documents were dug up.
Newspapers called for information.
A search — for the little girl from that famous photograph.
Emails were exchanged.
A voice rose from across continents.
Crying, breaking, but alive.
A promise to return to Vietnam.
A promise to meet again.
The flight from Los Angeles landed at Tan Son Nhat...
The flight from Frankfurt landed at Tan Son Nhat...
A girl stood in the waiting crowd, her distant gaze reaching through the sea of faces.
Sương chiều đã bắt đầu giăng, tôi ngồi đấy cùng anh. Dáng người gày sọp nhưng rắn rõi của thể chất lính đã được thao luyện theo thời gian, đôi mắt chan chứa đưa về phía xa tít tắp của cánh rừng. Một nơi xa xăm. Có tiếng chim hót đâu đó lẫn khuất trong màn sương.
Anh bỏ súng tựa vào phiến đá, cầm cây ghi ta chỉnh sửa lại dây đàn. Dạo phím. Giữa gió rừng vi vu. Anh hát - tôi nghe. "những ngày xưa thân ái". Giữa cánh rừng già. Khói thuốc bay giữa không gian mờ ảo. Đã từng nghe bài hát này – một bài hát “không hợp thời “. Ai đó nói rằng "phản động". Từ quá khứ xa xăm. Dội lại. Hôm nay giữa cánh rừng già, tôi ngồi nghe anh hát. Lâng lâng, cảm xúc khác. Thật lạ.
Những ngày xưa thân ái anh gởi lại cho ai
Gió mùa xuân êm đưa rung hàng cây lưa thưa
Anh cùng tôi bước nhỏ áo quần nhăn giấc ngủ
Đi tìm chim sáo nở ôi bây giờ anh còn nhớ ?
Người lính trong đầu của thế hệ tôi. Bây giờ. Đều đi ra từ sách vở, tạp chí hay những thước phim để lại. Anh hùng qua các câu chữ văn thơ. Hào hùng trong những thước phim ngày cũ.
Với ca từ, người lính trong tôi hiện lên cũng chỉ là những người lính Trường Sơn "ào ào lá đỏ" hay giữ biên cương mà "mẹ ơi có hay". Con nằm lại. Đất này.
Anh giữ rừng. không giữ biên cương. Giữ lại những ký ức đẹp nhất của đời mình. Mơ mộng. Nòng súng nào ấm một tay ôm. Nghệ sĩ rừng xanh. Tôi đặt tên cho anh. Lãng tử giữa phố núi mịt mờ sương quanh năm tháng. Tự hỏi. Nơi anh sống giúp anh có được tâm hồn ấy. Sự lãng mạn sau những ngày chai sạn vì bom đạn và khói lửa chiến tranh.
Những ngày
xưa thân ái xin gởi lại cho ai
Trăng mùa thu lên cao khóm dừa xanh lao xao
Anh cùng tôi trốn ngủ ra ngồi trên lá đổ
Trong bầy chim trắng hiền mơ một nàng tiên dịu hiền
Tôi không được trốn ngủ cùng anh. Thầm tiếc. Khói thuốc đang bay hòa cùng sương giăng trên hai mái đầu một già một trẻ. Tôi và anh cùng "ngồi trên lá đổ". Mắt anh vẫn dõi về phía xa xôi của cánh rừng già, như đang "mơ một nàng tiên dịu hiền" của những âm bản vọng lại từ vách núi. Giấc mơ của người lính đã đi qua. Hai phần ba đời mình. Giờ trên phiến đá dạo lại phím đàn ghita hòa cùng sương khói. Tìm về. Những ánh lửa đêm cháy giữa rừng, anh em hát ca vang trời. Hoài niệm. Còn riêng tôi. Cố gắng kiếm tìm những kỷ niệm đẹp để được hoài niệm như anh.
Thời gian qua mau tìm anh nơi đâu
Tôi về qua xóm nhỏ con đò nay đã già
Nghe tin anh gục ngã
Dừng chân quán năm xưa
Uống nước dừa hay nước mắt quê hương
Âm sắc nặng hơn, giọng ca không hòa theo tiếng đàn nữa. Nghèn nghẹn. Chỉ còn vài sợi dây đàn đang rung khẽ. Lắng nghe cái "phiêu" của người ca sỹ, đang bay theo những ca từ. Đã qua một thời. Đồng đội. Không phải giữa rừng già. Ở chiến trường khói lửa, tanh mùi máu. Đầy khát khao chiến thắng.
Anh trở lại rừng già. Bạn bè anh nằm lại đâu đó quanh đây.
Những đường xưa phố cũ thôi nỡ đành quên sao
Xin gọi lại tên anh giữa trời sao long lanh
Anh giờ yên giấc ngủ tôi nằm nghe súng nổ
Như lời anh nhắc nhở ôi câm hờn dâng ngập lối
Tôi thầm nghĩ. Nhạc sỹ Phạm Thế Mỹ có sáng tác bài hát này cho anh!?. Ca từ như đi ra từ cuộc đời của anh vậy. Sinh ra và lớn lên. Theo tiếng gọi của Tổ Quốc. Nhìn lại. Không còn ai. Ngậm ngùi.
Quay về. Phố núi. Đón nhận anh. Như những người con nằm lại. Giữa thác đổ đại ngàn của rừng xào xạt lá. Tiếng chim hót trong màn sương giăng. Im bặt. Nhường cho lời ca. Có tiếng gió rít và cuốn vài chiếc lá rơi. Đồng ca.
Những ngày xưa thân ái xin buộc vào tương lai
Anh còn gì cho tôi tôi còn gì cho em
Chỉ còn tay súng nhỏ giữa rừng sâu giết thù
Những ngày xưa thân ái xin gởi lại cho em
Kết thúc bài. Trời phũ màn đêm. giăng khắp rừng. Anh giục tôi về. Hối hả. Tạm biệt, cho hẹn ngày gặp lại. Không biết khi nào, tôi với anh. Mới quen nhau. Đồng cảm. Kẻ lang bạt gặp gã canh rừng, đam mê. Một thoáng bềnh bồng trong cõi đời mênh mông. Hình như. Nghe đâu đó. Đồng đội ngồi hát cùng anh. Thong dong.
Thầm hỏi
"Đêm đêm nằm nghe súng nổ giữa rừng khuya thác đổ, anh còn nhắc tên tôi ?
Đêm đêm nhìn trăng sáng tỏ bên đồi hoa trắng nở, cuộc đời anh có vui ?"
- Ngồi nói chuyện với bà trong cái hắt hiu của buổi chiều hè khi trời mấp mé những đám mây đen giăng kín. Vài sợi tóc hóa mây bay đang dạo chơi cùng cơn gió. Phất phơ. Ký ức về một đêm hè của gần bốn mươi năm về trước. Một đêm hè đỏ lửa.
Người phụ nữ. Bốn mươi năm về trước. Một gánh ba con sống giữa đất làng Lệ An, Phú Vang, Bình Trị Thiên khói lửa. Nhớ hoài một đêm hè 1972 ngày ấy. Giữa đêm, linh cảm đàn bà, bồng con chạy giặc.
Chạy giữa đêm sương. Đứa bồng, đứa chạy. Lấy dây buộc chặt những giọt máu đào ngang hông, sợ lạc mất những mãnh đời đói rách, có những cơn mơ bị đạn bom giày xéo một tuổi thơ. Hoảng hốt.
Chạy giữa đêm trường. Với những gia đình trong xóm. Đếm đi đếm lại cũng phải được chục nhà, chạy với nhau sợ lạc đường giữa đêm. Heo hút. Đường chạy giặc từ Phú Vang qua làng chài đến với Thuận An, nơi an toàn còn lại trong một trận đối đầu lịch sử của Quân Đội Nhân Dân Việt Nam với quân đội Việt Nam Cộng Hòa.
Chạy giữa tang thương. Có những người rớt lại bởi đạn bom oanh tạc hay đạn lạc giữa đường, máu nhuộm ướt mỗi bước chân qua. Người phụ nữ ấy tay bồng, tay dắt con chạy giữa rừng dương bạt ngàn. Hy vọng. Giặc không thấy bóng người luồng lách dưới những hàng dương, oanh tạc những mãnh đời đã quá khổ đau bởi chiến tranh giày xéo. Bước chân chạy đi không ngừng nghĩ, trong cõi lòng lại không ngừng thầm cầu nguyện về một lối về không có thương đau. Chết thì có mẹ có con, sống thì có con có mẹ. Cứ thế hì hục chạy với tâm linh. Rừng dương đón gió từ cửa biển lùa vào xoa dịu chút thương đau, mệt nhọc bởi cát lún từng bước chân qua. Đến làng chài trời đã tờ mờ sáng. Sau vài lần nhảy hầm tránh bom dọc đường mỗi lần nghe tiếng pháo binh.
- Có cơn gió tạt vào mặt nó. Không biết. Có giống cơn gió của đêm hè từ biển thổi qua làn tóc của người phụ nữ ngồi trước nó giờ đã óng ánh màu của thời gian. Nhạt nhòa. Giờ đây vầng trán đầy những vết chân chim, đang hồi tưởng lại những dấu chân lặng thầm bế con ngày ấy. Gió lạc sang mặt hồ Khổng Tử làm gợn sóng lăn tăn. Một chiều hè không vương nắng.
Sóng xào xạt một bên, rừng thông xào xạt một bên. Cứ thế giữa đêm, vừa chạy vừa nhảy hầm tránh đạn. Chang vạng tìm trú tạm ở một ngôi nhà chủ đã bỏ đi, kiếm chút nước cho những đứa con thơ dại đang khát khô bởi mồ hôi thoát ra ngoài suốt đêm chạy. Miệt mài.
Chạy từ sáng tinh sương đến chiều vất vưởng nắng. Ghé lại một ngôi nhà không chủ, thấp lửa thổi cơm cho những đứa con no lòng bằng túi gạo mang theo. Khi ấy. Vừa thấp lửa vừa lo tro không kịp tàn, thấy khói lại có pháo binh dội đến.
Người phụ nữ ngồi trước nồi cơm lửa tàn. Lưng địu đứa con vừa tròn vài tháng. Hai đứa nhóc được vài tuổi đầu chạy sang nhà đối diện tìm phút vui chơi giữa trời lửa đỏ. Hồn nhiên. Không biết tương lai nào đợi chờ.
Ầm mmm. Một tiếng bom dội. Ngôi nhà đối diện tan hoang, chỉ còn khói lửa cháy lên. Người phụ nữ hoảng loạn giữa màu hoang lửa đỏ. Cuống cuồng. Tìm con.
Nó thấy vai bà khẽ rung lên xúc cảm của những ngày tháng hoang mang, cảnh đấy người đây mà như vừa thấy. Bàng hoàng. Thời gian bước qua không dừng lại trên thân thể đã đi qua chiến tranh. Đồi mồi điểm da.
Gào thét gọi tên con giữa hố bom, lửa đạn. Hai thằng nhóc gọi mẹ trong một bụi tre già. Hoảng loạng. Chạy ù đến mẹ. Lúc ấy. Có phải nhờ khôn lanh mà anh em chạy trốn khi nghe tiếng pháo binh, hay có phải vì chiến tranh đào tạo mà những đứa con thơ dại biết chạy giặc, tránh bom thế nào? Ôm vào lòng, nghẹn ngào hai dòng nước. Tưởng mẹ đã mất con.
Ăn chưa ấm lòng, mẹ con lại tiếp tục lên đường. Chay giặc. Thuận An mới là đích đến dù chưa một lần đến đó bao giờ, tính từ thuở ấu thơ đến khi vào đời trở thành mẹ của ba con. Người phụ nữ vừa đi, vừa hỏi trong những con người chạy giặc. Đồng hành. Gió, khói, máu và hào sâu. Người phụ nữ ấy cứ miệt mài suốt một ngày một đêm. Quãng đường hơn mười cây số. Chạy vòng. Một mẹ, ba con. Giữa trời hè đỏ lửa.
- Người phụ nữ ấy giờ ngồi trước nó. Thả mắt nhìn trời đầy những áng mây bay. Có trắng, có đen. Có báo hiệu mưa giông tìm đến. Không còn sợ hãi bởi suốt cuộc đời nắng, mưa đã từng. Không còn sợ hải bởi nắng đạn, mưa bom nhưng hỏi nếu làm lại thì bà sợ hãi khi nghĩ về. Chiến tranh. Hai từ ám ảnh. Đến tận giữa thời bình.
( P/S: Tốc ký một trưa hè nắng đã đi hoang, chỉ còn có mây tàn lạc lối về một hồi ức xưa kinh hoàng )
( Ảnh : Sưu Tầm )
***
Sitting and talking with her in the wistful atmosphere of a summer afternoon, as the sky was hemmed in by gathering dark clouds. A few strands of her cloud-like white hair danced with the breeze, gently fluttering. A memory of a summer night from nearly forty years ago. A summer night of fire.
The woman. Forty years ago. With three children in tow, she lived in the village of Le An, Phu Vang, in the war-torn land of Binh Tri Thien. She would always remember a summer night in 1972. In the middle of the night, a woman's intuition told her to grab her child and run from the war.
Running through the night's mist. One child in her arms, another running alongside. She used a cloth rope to tightly bind her children to her waist, fearing she would lose those hungry, ragged lives, their childhood dreams trampled by bombs and bullets. Terrified.
Running through the long night. With families from the neighborhood. She counted at least ten households, running together so as not to get lost in the dark. The road was desolate. The escape route from Phu Vang went through a fishing village to Thuan An, the only remaining safe place in a historical standoff between the People's Army of Vietnam and the Army of the Republic of Vietnam.
Running amidst devastation. Some people fell behind, victims of bomb raids or stray bullets, their blood staining every step. The woman, with one child in her arms and another by the hand, ran through an immense forest of casuarina trees. Hope. The enemy didn't see people weaving beneath the trees, bombarding lives already tormented by war. Her steps were relentless, and in her heart, she ceaselessly prayed for a way back without sorrow. If we die, at least mother and children will be together; if we live, at least mother and children will be together. She ran on, guided by this spiritual thought. The forest of casuarina trees welcomed the wind from the estuary, soothing some of the pain and fatigue from the sinking sand with every step. They reached the fishing village at dawn, after several times of jumping into trenches to avoid bombs along the way whenever they heard the sound of artillery.
A gust of wind brushed against its face. I wondered if I was the same wind from that summer night, blowing from the sea through the hair of the woman now sitting before me, her hair shimmering with the colors of time. Faded. Now, her forehead is etched with crow's feet, as she recalls the silent footprints she made carrying her children that day. The wind strayed and rippled the surface of Khong Tu Lake. A summer afternoon without a trace of sunshine.
The waves rustled on one side, the pine forest rustled on the other. So they ran through the night, dodging bullets and jumping into trenches. At dusk, they found temporary shelter in an abandoned house, looking for some water for their thirsty children, their throats parched from sweating all night. Exhausted.
They ran from the crack of dawn to the late afternoon. They stopped at another ownerless house, lighting a small fire to cook some rice for her children with the rice she had carried. Back then, she worried that the fire's smoke would attract artillery fire.
The woman sat before the pot of rice, the fire embers dying. Her baby was slung on her back. Her two young sons ran to the opposite house to play for a moment in the fiery red sky. Innocent. Unaware of the future that awaited them.
Thud. A bomb exploded. The house across the street was left in ruins, only fire and smoke rising. The woman panicked amidst the desolate, fiery landscape. Frantically. Searching for her children.
I saw her shoulders tremble, the emotion of those days of panic, the scene as vivid as if I had just happened. Stunned. Time didn't stop on a body that had endured war. Age spots dotted her skin.
Screaming her children's names between bomb craters and gunfire. The two boys called out for their mother from a thicket of old bamboo. Panicked. Running wildly to their mother. At that moment, it was I because of their cleverness that they had fled when they heard the artillery, or was I because the war had trained them that the children knew how to run from the enemy and take cover from bombs? She hugged them, tears flowing. She thought she had lost her children.
With their stomachs barely full, mother and children continued on their way. Fleeing from the enemy. Thuan An was the destination, though she had never been there before, not since childhood, until she became a mother of three. The woman walked, asking others for directions as they fled the war. They journeyed together. Wind, smoke, blood, and deep trenches. The woman ran tirelessly for an entire day and night. A distance of more than ten kilometers. Running in circles. One mother, three children. Under a summer sky of fire.
The woman now sits before me. Her eyes gaze at a sky full of flying clouds. Some white, some black. Some portend a coming storm. She is no longer afraid, for her life has known both sun and rain. She is no longer afraid of the rain of bullets and bombs, but if asked to do it all over again, she is terrified to even think about it. War. The two words haunted her. Even now, in peacetime.
(P/S: A hurried note on a summer afternoon, when the sun had gone astray, leaving only a scattered cloud on its way back to a horrifying old memory.)
