Giọng Sài Gòn

 

Đầu năm lướt web, lướt face thấy đầy những bài viết tản mạn về kỷ niệm, hồi ức hay chỉ là cảm xúc mà Sài Gòn mang lại; đến cả những bài xã luận về tên gọi hay lịch sử hình thành của vùng đất này. Sài Gòn. Thủ phủ một thời với thương hiệu Hòn Ngọc Viễn Đông.

Thuộc lớp trẻ trâu sinh sau đẻ muộn, lượm lặt những kiến thức về Sài Gòn chỉ đủ chấp vá viết vài bài tản văn cho riêng mình về mãnh đất mang trên mình quá nhiều lịch sử. Mãnh đất lôi kéo và mê hoặc những người tìm đến và trong phạm vi hiểu biết chấp vá đó nên nó không dám bước vào để mạn đàm như một chuyên gia, đành rẻ sang một nhánh khác với sự may mắn mà Sài Gòn cho nó được dịp gặp những con người sống tại nơi đây, để nghe giọng nói chất & riêng của Sài Gòn.

 

Âm điệu vừa trầm vừa bổng trong trọn một câu nói. Sự trầm ấm của chút điệu đà vừa đủ, sự bay bổng của chút tâm hồn vừa chạm. Chắc có lẻ từ cuộc sống mang lại nên trầm, bổng kiến tạo giọng khác hoàn toàn!?

Nó gặp gỡ nữ ca sỹ Ý Lan – người nghệ sỹ ở một thời Sài gòn xưa, trong buổi tiệc cuối năm dành cho khách hàng mua xe Lexus. Nữ ca sỹ khoác lên chiếc áo dài cổ thuyền – niềm tự hào của dân Sài Gòn xưa với phong trào khởi xướng bởi Madame Nhu, đã tự tin bước lên bục sân khấu để bắt dính lấy những ánh mắt nhìn khi mọi người vẫn đang say sưa với món ăn của Christine Hà – Master chief mùa thứ ba tại Mỹ.

Âm điệu tạo chất keo kết dính. “Ý Lan không thích biễu diễn lúc mọi người đang ăn nhưng lần này thì phá lệ”. Cái phá lệ của cái chất giọng nhẹ nhàng rất đặc trưng không thể diễn tả hết bằng ngôn từ về sự  khác biệt hoàn toàn với những giọng Nam (miền Tây), Trung, Bắc mà các nghệ sĩ thường giả tiếng biểu diễn. Sự khác biệt đó cần một sự tập trung cao độ để phân biệt rõ ràng. Nếu không người nghe rất dễ nhầm lẫn rằng Ý Lan đang nói giọng Bắc khi ai đó có tìm hiểu về gia đình của cô với mẹ là ca sỹ Thái Thanh sinh ra và lớn lên tại Hà Nội, vậy thì âm điệu đó thay đổi do đâu? Nó đặt trong đầu câu hỏi đó khi nhận thức nói với nó rằng: âm điệu khác biệt hoàn toàn.

 

Từng chữ, từng từ được trau chuốt mỗi khi nói, không vội vàng như nhịp sống Sài Gòn hiện đại mang lại, không khô khan bỏ đầu, gọt cuối để làm đơn giản rõ lời cho người nghe tiếp nhận. Chắc có lẻ cũng từ cuộc sống mang lại, từ tốn và thênh thang qua từng câu nói!?

Ngôn từ tạo chất thẩm thấu sâu. Ý Lan làm chủ hoàn toàn không khí tạo ra cho khán phòng có cả người Việt lẫn người Nhật. Giọng hát của Ý Lan vẫn sáng trong thân hình vẫn giữ được lửa của thanh xuân từ những bài hát Việt, Pháp, Anh; đâu đó nó nhìn ra chất “điên” đầy lửa của người nghệ sỹ trên sân khấu bùng cháy và đẩy không khí lên từ từ theo nhịp điệu mình mong muốn. Nhịp nhàng. “Lần đầu tiên trở về”. Câu nói như chất chứa điều gì u uất, tiếc nuối?

Nó bắt gặp điều u uất và tiếc nuối đó ở người phụ nữ của Sài Gòn thứ hai ở một buổi trưa cuối tuần lúc nắng Xuân bắt đầu lan ra các ngả đường. Em được chọn để thiết kế căn hộ the Green vừa mới hoàn thành & để nó may mắn tìm ra câu trả lời về một chất giọng và cả niềm u uất lẫn tiếc nuối kia.

Ở một Sài Gòn thời vang bóng. Người phụ nữ được tiếp xúc với ngôn ngữ Pháp ngay trên ghế nhà trường đến tú tài chuyện sang ngôn ngữ Anh đã mang lại cho người phụ nữ phát âm cực chuẩn cho cả hai ngoại ngữ khi được đào tạo dưới mái trường đầy những giảng viên người nước ngoài hay người Việt tốt nghiệp tiến sĩ với bằng cấp phương Tây. Âm điệu và giọng nói ảnh hưởng một phần bởi âm hưởng Pháp, Anh.

Mĩa may cho câu: thế thời, thời thế, thời phải thế. Dấu mộc đỏ trên tấm bằng ghi rõ: không được đi dạy ở một thời kỳ nặng mang tính chất “tư sản”, để rồi sau đó lại chễm chệ ngồi một ghế trong phái đoàn ngoại giao đi đàm phán. Người phụ nữ Sài Gòn thứ hai giờ tóc đã phai màu, không còn giữ được tuổi thanh xuân vẫn luôn mang theo bên mình chiếc giỏ đệm như một nghề đã nuối sống mình trước khi bước vào con đường ngoại giao. Hào sảng.

 

Một Ý Lan làm bùng nổ cả một khán phòng với vai trò làm chủ vừa chuyện trò, hát ca bởi một âm điệu Sài Gòn mà được chị dùng từ “khéo” để đặt vào khi nó loay hoay tìm từ, sau bữa ăn được chuẩn bị bởi vua đầu bếp khiếm thị Christine Hà. Nó thấy mình tự hào được là một người Việt.

Một người phụ nữ thứ hai với âm điệu nhẹ nhàng, trau chuốt trong từng từ, chữ để gắn kết một buổi nói chuyện không chỉ quẩn quanh với thiết kế và căn phòng. Nó thấy giọng Sài Gòn vẫn đầy sự ám ảnh và kích thích về một thời ta đã sống và tự hào hơn cả hôm nay.
(Ảnh: Internet)

SÀI GÒN HOA LỆ

Một bận. Thấy thằng em viết: Sài Gòn hoa lệ - hoa cho người giàu, lệ cho người nghèo. 

Thấy đau. Sài Gòn khóc. 

Khóc cho hai từ hoa lệ, hai từ của âm vang ngày xưa đâu đó vọng về bất kể ở thế hệ nó vẫn chưa hiểu hết nghĩa của hai từ đó nhưng có những thứ được gọi là tiếc nuối. Từ những câu chuyện của ông bà. Kể lại. Ở những vầng thái dương khi đầu điểm bạc mà sao vẫn thấy bàng bạc một mùi khói sương trong những âm vang ngày cũ.

Bởi vì đâu mà khóc? Chắc vì tiếc nuối một Sài Gòn từng đã là Hòn ngọc viễn đông. Từ Gia Long, Cộng Hòa, Duy Tân đến Lý Tự Trọng, Nguyễn Văn Cừ, Phạm Ngọc Thạch. Khác quá. Bởi vì sao mà khóc? Chắc vì thương một Sài Gòn chênh vênh giữa hai thế hệ. Từ Gia Long, Petrus Ký đến Nguyễn Thị Minh Khai, Lê Hồng Phong. Khác nhiều. 

Vần thơ lưu bút nhớ Sài Gòn 

Khắc khoải một lòng mãi sắc son 

Thương quá một thời đầy kỷ niệm 

Duy Tân bóng mát nụ cười giòn 

(Minh Long) 

Khóc cho sự phân chia ranh giới. Nghiệt ngã. Thực tại đốn ngã tất cả những triết lý lỗi thời. Sự phân chia đi sâu qua da đến tận tủy rồi vào tiềm thức lúc nào không hay. Sự phân chia trong cách đứng, kiểu ngồi. Sự phân chia trong cách nói, hành vi và thái độ. Đau nhất vẫn là sự phân chia được chấp nhận một điều hiển nhiên. Giàu, nghèo. Chuyện thường tình thế thôi! 

Thấy tủi. Sài Gòn buồn. 

Buồn vì sự oan ức. Sự phân chia đâu chỉ có ở mỗi Sài Gòn. Vu khống. Muốn hét lên thật lớn. Sự phân chia đó là do ở con người tự phân chia. Đâu phải tại Sài Gòn. Đôi khi là bản thân tự thấy mình thua thiệt, thiếu thốn nên choáng ngợp, thu mình rồi ngồi tự vấn tại sao; bỏ qua mấy phần thật gạt mình đấy là do cuộc sống. Rủi may. Lúc thì là bản thân thấy mình chênh lệch, vượt tầm nên tự họa, phóng mình rồi tự sướng thật sao; bỏ qua mấy phần thật gạt mình đấy là do cuộc đời. Ghét ganh… Lỗi đó đâu phải tại Sài Gòn.

… 

Mà thôi. Sài Gòn ạ! Khóc tủi đã bao lần, vẫn là mình đấy thôi dù thay da đổi thịt. Nó đến ngồi bên cạnh, Sài Gòn vẫn chưa thôi…hờn tủi. 

Sài Gòn vẫn là những lối nhỏ quanh co, xôn xao người vào, mênh mang lòng người đi bởi những khúc hát một thời ngân lên cùng tiếng đàn, ai hát lúc chút cồn thấm vào người đi ra bằng hơi thở. Nhớ. 

Sài Gòn vẫn còn chút vấn vương “hồn thu thảo” ở những con người cũ còn giữ gìn nét văn hóa xưa từ cử chỉ đến lời, từ dáng đi đến tiếng nói không nhập nhòa với người Sài Gòn hôm nay để cho những tiếc thương không phải tủi hờn: Sài Gòn tôi đâu? 

Sài Gòn vẫn còn đó thôi! 

Ở mỗi buổi sớm sương tan, góc phố chẳng quanh co, ngập trên hoa cỏ những giọt mồ hôi trẻ ngồi hát ca ở góc công viên. Những cập tình nhân già vẫn yêu nhau theo chiều nắng chiếu ở ghế đá công viên hay một góc nhỏ quanh co nào đó. Ở mỗi đêm dài, vẫn tiếng đàn giọng hát về một thời “chinh chiến tàn” từ một góc quán tìm kiếm mưu sinh dù mắc phải sự ơ hờ, bạc bẽo của người nghe khi chỉ biết câu chuyện trong phạm vi bàn với men cay. 

Nếu chiều nay lỡ hẹn không về 

Thì xuân năm nay, xuân sẽ buồn 

Sẽ buồn hơn mấy cội mai già 

Và mùa xuân quên mặt áo mới 

(Mùa Xuân Đó Có Em – Anh Việt Thu) 

Ở đâu đó những mái đầu trẻ vẫn âm thầm tìm hiểu Sài Gòn xưa. Chẳng phải để tiếc thương hay u hoài, chỉ là để biết một thời ta đã thế nào mà thôi vì cuộc sống là hiện tại. 

Mà thôi. Sài Gòn ạ! Ai nói gì thì nói Sài Gòn vẫn là Sài Gòn thế thôi. 

Sài Gòn sáng Xuân xanh gọi trào 

Sài Gòn trưa nắng Hạ xôn xao 

Thấp thoáng Thu khi chiều tà 

Đông đến trong đêm nhạt nhòa 

Sài Gòn có anh và có em Sài Gòn của ta thật là dễ thương 

( Sài Gòn Nắng, Sài Gòn Mưa)

(Ảnh: Internet)

[Musings of life] HỒN THU THẢO -The Soul of Autumn Grasses

Sài Gòn. Cuối tuần.

Người ta đi lại theo một cách rất riêng của Sài Gòn – hối hả mà không vội vã, như thể ai cũng ngầm hiểu hôm nay nên sống chậm lại đôi chút. Một chút lặng thinh sau năm ngày cuốn mình trong guồng quay công việc, nhiều khi không rõ lý do, chỉ biết cần chậm.

Lang thang.

Nó ghé vội vào một góc quán trên con đường Trần Quý Cáp – con đường giờ mang tên Võ Văn Tần sau 1975 – để tìm một bữa sáng tạm bợ. Quán không hẳn nằm sâu trong hẻm như bao quán khác ở Sài Gòn. Nhưng Sài Gòn là vậy, không cần mặt tiền để làm nên tên tuổi. Ẩn mình đâu đó trong ngõ nhỏ, những món ngon vẫn khiến người ta phải lần mò để tìm đến.

Anh thu hút ánh nhìn của nó ngay từ lúc bước vào. Một dáng người mảnh khảnh, mái tóc chẻ ngôi gọn gàng, đôi gò má hóp và ánh mắt như lõm sâu bởi thời gian. Chiếc áo sơ mi màu đất nung và chiếc quần xám khói giản dị.

Anh khiến nó chú ý hơn bởi cái cúi đầu nhẹ cùng lời hỏi xin phép ngồi chung bàn.

Một cái gì đó khiến nó sững lại – anh không giống người của thời đại này. Không giống những người lúc nào cũng bọc lấy mình bằng vẻ tự tin phòng vệ quá mức, như con nhím giương gai giữa phố. Ở anh, có gì đó của thời xa xưa, của “lối xưa xe ngựa hồn thu thảo”.

Không, anh không nói tiếng Bắc, nhưng chẳng còn cách nào miêu tả trọn vẹn hơn về thế giới mà anh thuộc về: một Sài Gòn cũ – nơi người ta lịch thiệp từ dáng đi, cái gật đầu chào, đến cách chia sẻ nhẹ nhàng mà chân thành.

Nó ngồi lặng. Bữa sáng nguội dần. Trong lòng dâng lên chút hổ thẹn vì cái nhìn ban đầu – một thứ thói quen của nghề nghiệp vốn hay đánh giá qua dáng vẻ. “Rụt rè”, nó từng nghĩ vậy. Nhưng giờ thì biết – đó không phải sự rụt rè, mà là một nét tính cách của nếp sống cũ – từ tốn và e dè.

Sài Gòn là vậy.

Luôn có những điều rất riêng chờ được nhận ra, khi ta đi chậm lại.

Nó không thể ngồi lâu để trò chuyện cùng anh, giữa một quán đông người. Không gian chẳng đủ cho người đến sau. Người vào, người ra. Vội vàng.

Sự im lặng làm trễ nải một cuộc trò chuyện có thể xảy ra giữa hai thời đại.

Sài Gòn. Cuối tuần.

Nó lại lang thang trên một con đường từng đổi tên theo những khúc quanh lịch sử: từ Chasseloup Laubat, đến Hồng Thập Tự, rồi mang tên Nguyễn Thị Minh Khai.

Nắng nghiêng vai, bóng ngả xiêu trên mặt đường.

Nó ghé vào một quán cafe mặt tiền, hiện đại với khung thép và kính là vật liệu chủ đạo.

Thật ra, không phải vì vẻ sang trọng hay cảm giác “đẳng cấp” mà người ta hay tìm trong thiết kế. Nó bước vào vì qua lớp kính kia, một hình ảnh khiến nó dừng lại.

Ngồi bên cửa kính là một người đàn ông tuổi đã cao, tóc bạc điểm sương, chẻ ngôi gọn gàng. Đôi mắt lõm sâu nhìn ra mặt đường, bên ly café đang tỏa khói. Một tờ báo xếp ngay ngắn bên cạnh, như đang đợi được mở lại, đọc nốt những hàng tin chưa kịp hiểu, như cách người Sài Gòn hôm nay đi ngang những bảng hiệu, chưa kịp nhớ đã vội quên, chẳng mấy khi tìm hiểu người chủ muốn gửi gắm điều gì sau cái tên đặt cho góc nhỏ cuộc đời mình.

Một ngày, hai hình ảnh.

Hai lát cắt của Sài Gòn xưa – những người đàn ông áo sơ mi đóng thùng, tóc chẻ ngôi, ngồi bên bàn cà phê vỉa hè, nhâm nhi từng dòng tin buổi sáng.

Lịch lãm. Trí thức. Nhẹ nhàng. Và hào hứng.

Tự dưng.

Nó thấy thèm. Thèm được sống trong khung cảnh đó. Như một giấc mơ giản dị, nhưng cứ mãi xa vời.

***

Saigon. Weekend.
People moved in that unmistakable Saigon rhythm—hurried, yet not rushed—as if everyone silently agreed that this day should unfold a little slower.
As if, after five days of chasing something they couldn’t name, they owed themselves a pause.

Wandering.
He slipped into a small café on Tran Quy Cap Street—now called Vo Van Tan since 1975—in search of a quiet breakfast. The café wasn’t buried in an alley like many others. But that’s Saigon. Fame doesn't live on the façade. The finest bites often hide in winding lanes.

He caught his eye the moment he stepped in.
A thin figure. Middle-aged. His hair neatly parted, cheekbones sunken, and his eyes deep-set with time. A clay-brown shirt, smoke-gray trousers—simple, unadorned.
He caught his attention even more with a polite nod and a soft-spoken request to share the table.
Something stirred. This man did not belong to this age. He lacked the constant shield of overconfidence people wear like armor, like hedgehogs raising quills in crowded streets. No. He belonged to another time—“a time of horse carts and faded souls.”

Though his accent wasn’t Northern, no better phrase came to mind to describe the world he came from—a Saigon of gentler days.
A time of grace—in posture, in greetings, in how people shared quietly and sincerely, never too much, never too loud.

He sat there, still.
His breakfast grew cold with shame, remembering how his professional instinct had judged too quickly. “Timid,” he had thought.
Now, he knew—it wasn’t timidity. It was a gentleness of character, a relic from another time: slow, careful, and composed.

That is Saigon.
It reveals its charms only when you slow down enough to see them.

He couldn’t stay long to strike up a conversation.
The café was crowded. People came and went. There was no space—for silence to become a story between two eras.

---

Saigon. Weekend.
He wandered again, down a road renamed through many bends in history—from Chasseloup Laubat, to Hong Thap Tu, now called Nguyen Thi Minh Khai.
Sunlight slanted across his shoulder, shadows tilted uneven on the street.

He stepped into a café with a glass-and-steel façade—not nostalgic, but sleek and modern.
It wasn’t elegance or design that drew him in. No illusion of status or style.
No—it was the image behind the glass that made him stop.

There, by the window, sat an elderly man. Silver hair neatly parted. Deep-set eyes gazing out through the steam of a hot cup of coffee.
Beside him, a newspaper, perfectly folded—as if waiting to be reopened, a headline reread, something missed returned to.
Like today’s Saigonese, walking past signs and shop names—never stopping to wonder what stories they were meant to hold.

Two moments. One day.
Two glimpses of old Saigon—men in tucked shirts, parted hair, seated at sidewalk cafés, sipping coffee, reading the morning news.
Graceful. Thoughtful. Calm. Eager.

Suddenly—
He longed to belong in that picture.
A quiet yearning for a time now out of reach,
like a dream one wakes from too soon.

***

Sài Gòn. Cuối tuần. Người người đi lại theo một cách riêng của Sài Gòn hối hả nhưng không vội vã như tự bên trong mỗi người đều ý thức được đấy là một nhịp ngày cần chậm hơn chút so với mỗi ngày, như để tự thưởng cho mình sau khi rượt đổi trong năm ngày còn lại, nhiều khi không hiểu vì sao.

Lang thang. Nó ghé vội vào một góc quán trên con đường Trần Quý Cáp đã được đổi tên thành Võ Văn Tần sau 1975, để tìm cho mình một bữa sáng. Quán không đến nổi nằm lẫn khuất trong những ngỏ hẻm như bao quán khác của Sài Gòn. Quán xá Sài Gòn là vậy đấy, không phải ở mặt tiền là quyết định sự nổi tiếng. Sài Gòn chẳng thiếu những món ăn ngon khiến thực khách phải nhọc nhằn vì một lối đi.

Anh thu hút sự chú ý của nó khi vừa mới bước vào quán. Một dáng người hình hạc, trạc tuổi trung niên, mái tóc rẽ ngôi, đôi mắt như hõm sâu hơn với đôi gò má hóp lại, khoác lên người một chiếc áo sơ mi màu nâu của đất nung và chiếc quần màu bạc của khói trời. Giản dị.

Anh làm nó chú ý hơn khi bắt gặp ở anh một cái cúi đầu sau một câu hỏi ngồi cùng bàn lịch sự. Giật mình. Nó phát hiện ra anh không phải thuộc tuýp người của thời đại này; những con người luôn bọc lấy cho mình một sự tự tin và đề phòng thái quá như một con nhím xù lông trước mọi thứ để bảo vệ mình khi cảm giác xung quanh luôn có một mối đe doạ trực chờ; anh thuộc tuýp người của “lối xưa xe ngựa hồn thu thảo”.

Anh không nói tiếng Bắc nhưng thật lòng nó không tìm đâu ra được câu nào phù hợp hơn để miêu tả về thời anh sống. Một thuở Sài Gòn xưa. Một thuở của những con người lịch thiệp trong cái nhìn từ tác phong đến ăn mặc, chào hỏi nhau qua những cái gật đầu và bày tỏ sự sẻ chia qua những hành động chừng mực và thực tâm.

Nó ngồi thừ ra, bữa sáng nhạt dần vì hổ thẹn khi nghĩ đến cái đánh giá ban đầu về cảm tính của căn bệnh nghề nghiệp mang theo. Rụt rè là đánh giá ban đầu nó dành cho anh khi rẽ lối bước vào. Giờ đây, cảm giác xấu hổ khi phát hiện đấy không phải là rụt rè, đấy là tính cách con người của nếp cũ, e dè và từ tốn.

Sài gòn là vậy. Sài Gòn luôn có những sự hấp dẫn của riêng mình khi được khám phá.

Nó không thể ngồi đấy quá lâu để bắt chuyện với anh ở một quán đông người. Thiếu chổ. Cho những người đến sau. Người đến và người đi. Vội vàng. Sự im lặng làm lỡ làng cho hai thời đại gặp nhau chuyện trò.

Sài Gòn. Cuối tuần. Lang thang trên con đường đã biến đổi tên qua nhiều khúc ngoặt của lịch sử. Từ Chasseloup Laubat, đổi sang Hồng Thập Tự rồi đang ở lại với tên gọi Nguyễn Thị Minh Khai. Nắng chéo qua vai, xuống đường làm bóng rơi xiêu vẹo.

Nó ghé vào một quán cafe nằm trên mặt tiền đường, không cổ hoài mà hiện đại qua khung thép lấy kính làm vật liệu chủ đạo.

Thật ra, không phải tự dưng mà nó ghé vào quán vì thiết kế hiện đại hay sang trọng theo một quan điểm chủ quan thiết kế tạo hình cho những ai bước vào sẽ thấy đẳng cấp mình nâng lên một bậc; mà là vì qua lớp kính đó nó thấy được một hình ảnh làm nó phải hiếu kỳ.

Nó tiến thẳng đến chiếc bàn nhìn ra mặt đường. Ngồi cạnh. Người đàn ông đã ở tuổi lão niên, đầu điểm hoa râm, tóc rẽ ngôi và xếp nếp gọn gang, trán giăng vài vết chân chim, đôi mắt lõm sâu trong chiếc áo ca rô đóng thùng gọn gàng ngồi bên ly café thả khói bay nhìn ra mặt đường, bên cạnh một tờ báo được xếp gọn gàng như chờ lật lại trang trong xem còn sót một tin nào đấy lướt qua tiêu đề chưa đọc hết nội dung như người Sài Gòn của thời đại hôm nay đi qua nhiều điểm chỉ nhớ đến bảng hiệu, chưa kịp ghi nhớ đã vội quên không buồn tìm hiểu chủ nhân muốn để lại gì sau cái tên vừa đặt cho góc nhỏ của nghiệp mình!?

Một ngày bắt gặp hai hình ảnh. Một Sài Gòn của thuở xưa. Những con người tóc rẽ ngôi, áo đóng thùng gọn gàng, ngồi dọc những bàn ghế những quán nước ngoài đường, nhâm nhi một ly café, thưởng thức những tin tức trong ngày để hân hoan đoạn một buổi sáng sang. Nhẹ nhàng và háo hức. Lịch lãm và tri thức.

Tự dưng. Nó thèm thuồng. Gán ghép mình vào khung cảnh xưa cường điệu.  

 ( Ảnh: Internet)

***