[Sách] Cuộc đời bất tử của Henrietta Lacs - Rebecca Skloot

 

Cuộc đời của những phong vị khác thường, nó ném con người ta vào sự nổi tiếng, lòng tham từ đó trỗi dậy và địa ngục mở cửa từ đây.

Nó như trở lại với đất nước Mỹ của một giai đoạn phân chia sâu sắc; nơi đó những con người da màu đang phải chiến đấu với sự phân biệt, nô lệ là thứ mầm mồng vẫn còn ăn sâu, để rồi chiến đấu với chén cơm manh áo, trong sự buông mình vào công việc độc hại, ảnh hưởng lên những con người yêu thương của mình. Đâu biết, trò chơi kiếm tiền và mặt trái của nền công nghiệp, những gã bán thần, đã tìm cách lèo lái làm sao đạt được lợi ích tốt nhất cho mình, bỏ qua cả những sự ghi nhận, đạo đức về một người phụ nữ và gia đình cô gái ấy đã cống hiến "tế bào" cho cả một nền y học thế giới để nghiên cứu.

Nó tự hỏi, liệu Hopskin - gã đàn ông độc thân đó (ám chỉ Johns Hopkins, nơi khởi nguồn) khi lên Thiên Đàng có nghĩ rằng nơi mình góp quỹ dựng xây, đã vô tình tạo ra cửa địa ngục, nơi dấn thân vào cho quỷ dữ vì hai chữ lợi, danh?

"Cuộc đời bất tử của Henrietta Lacks" không chỉ là một cuốn sách; đó là một biên niên sử đầy ám ảnh, nằm giữa ranh giới của khoa học vĩ đại và bất công xã hội sâu sắc. Rebecca Skloot đã dành một thập kỷ để truy tìm câu chuyện có thật về Henrietta Lacks, một phụ nữ Mỹ gốc Phi nghèo khó, người mà những tế bào ung thư tử cung của bà đã được lấy đi mà không có sự đồng ý, và sau đó trở thành nền móng bất tử cho y học hiện đại toàn cầu: dòng tế bào HeLa.

Cuốn sách này nổi bật bởi sự kết hợp tài tình giữa ba tuyến truyện: lịch sử bùng nổ của y học tế bào, câu chuyện cá nhân bi thảm của chính Henrietta, và cuộc đấu tranh kéo dài hàng chục năm của gia đình Lacks để tìm kiếm sự thật, công lý và sự thừa nhận.

Tên gọi và Sự đánh đổi đạo đức

Câu chuyện bắt đầu vào những năm 1950, tại một bệnh viện dành cho người da màu. Henrietta Lacks qua đời vì ung thư, nhưng những tế bào của bà lại sống mãi. Trong khi những tế bào HeLa này được nhân bản vô tính, trở thành nguyên liệu cho vắc-xin bại liệt, lập bản đồ gen và nghiên cứu AIDS—tạo ra một ngành công nghiệp trị giá hàng tỷ đô la—thì gia đình Lacks lại sống trong nghèo khó, thậm chí không đủ tiền để mua bảo hiểm y tế.

"Tên bà là Henrietta Lacks, nhưng các nhà khoa học biết đến bà dưới cái tên HeLa. Tế bào của Henrietta đang sống một cuộc đời lộng lẫy hơn chính cuộc đời mà Henrietta từng có."

Skloot đặt ra câu hỏi trung tâm: Điều gì xảy ra khi lợi ích khoa học va chạm với quyền con người? Tác phẩm phơi bày một góc khuất tàn nhẫn của lịch sử y học, nơi những bệnh nhân da màu thường trở thành đối tượng thử nghiệm, bị tước đi quyền tự quyết và nhân phẩm.

Di sản đau đớn và Khao khát được nhìn nhận

Phần cảm động nhất của cuốn sách là hành trình mà Skloot đồng hành cùng Deborah Lacks, con gái của Henrietta, để tìm hiểu về người mẹ mà cô chưa bao giờ thực sự biết đến. Deborah, trong nỗ lực hiểu về "linh hồn" của mẹ mình, đã phải vật lộn với sự phức tạp của khoa học, với những lời đồn đại và nỗi sợ hãi về việc liệu tế bào của mẹ mình có đang bị lợi dụng, nhân bản hay không.

Sự khai thác đã vượt ra ngoài lĩnh vực y tế, trở thành một sự cướp đoạt tinh thần:

"Khoa học đã lấy đi tế bào của Henrietta, và gia đình cảm thấy như thể họ đã lấy đi cả chính bà."

Cuốn sách không chỉ là một lời buộc tội đối với những sai lầm trong quá khứ mà còn là một lời kêu gọi mạnh mẽ về sự minh bạch, sự đồng thuận (consent) trong nghiên cứu y học. Nó nhấn mạnh rằng, phía sau mỗi phát minh vĩ đại đều có một câu chuyện con người, và những đóng góp đó phải được thừa nhận và tôn trọng, bất kể xuất thân, chủng tộc hay địa vị xã hội của họ.

"Cuộc đời bất tử của Henrietta Lacks" là một kiệt tác hiếm có, thu hút cả người yêu khoa học lẫn những người quan tâm đến công bằng xã hội. Tác phẩm của Rebecca Skloot là một bài học đắt giá về đạo đức sinh học, chủng tộc và quyền con người. Đọc cuốn sách này, bạn sẽ không chỉ biết về HeLa mà còn hiểu được tại sao việc biết tên của Henrietta Lacks lại quan trọng đến nhường nào. Đây là một tác phẩm cần thiết, để lại dư âm dài lâu và thay đổi vĩnh viễn cách bạn nhìn nhận về mỗi viên thuốc hay vắc-xin mà bạn sử dụng.

***

The lives of unusual flavors, it threw people into fame, from which greed arose and hell opened its doors.

I felt like returning to an America of deep division; where people of color were fighting against segregation, slavery's seeds were still deeply rooted, and they struggled for mere sustenance, sacrificing themselves to toxic labor that impacted their loved ones. Little did they know, the game of money and the dark side of industry—the merchants of miracles—had found ways to manipulate the system for their best gain, disregarding the recognition and ethics owed to a woman and her family who had dedicated their "cells" to world medicine.

I wonders: could Hopskin, that solitary man (referring to Johns Hopkins, the origin), upon reaching Heaven, have imagined that the institution he helped build inadvertently created a gateway to hell, a path embraced by demons for the sake of profit and prestige?

"The Immortal Life of Henrietta Lacks" is more than just a book; it is a haunting chronicle, lying between the boundaries of great science and profound social injustice. Rebecca Skloot spent a decade tracing the true story of Henrietta Lacks, a poor African American woman whose cervical cancer cells were taken without her consent, and which subsequently became the immortal foundation for global modern medicine: the HeLa cell line.

The book stands out for its masterful combination of three narrative threads: the explosive history of cellular medicine, Henrietta's own tragic personal story, and the decades-long struggle of the Lacks family to seek truth, justice, and recognition.

The Name and the Moral Exchange

The story begins in the 1950s, at a hospital designated for people of color. Henrietta Lacks died of cancer, but her cells lived on. While these HeLa cells were cloned, becoming raw material for the polio vaccine, genetic mapping, and AIDS research—creating a multi-billion dollar industry—the Lacks family lived in poverty, unable even to afford health insurance.

"Her name was Henrietta Lacks, but scientists know her as HeLa. Henrietta's cells are living a more dazzling life than Henrietta herself ever had."

Skloot poses the central question: What happens when scientific progress clashes with human rights? The work exposes a cruel blind spot in medical history, where patients of color often became test subjects, stripped of their self-determination and dignity.

A Painful Legacy and the Thirst for Recognition

The most moving part of the book is Skloot's journey alongside Deborah Lacks, Henrietta's daughter, in her attempt to learn about the mother she never truly knew. Deborah, in her struggle to understand the "soul" of her mother, grappled with the complexities of science, the rumors, and the fear of whether her mother's cells were being exploited or cloned.

The exploitation transcended the medical field, becoming a spiritual robbery:

"Science took Henrietta’s cells, and the family felt as though they had taken Henrietta herself."

The book is not just an indictment of past mistakes but a powerful call for transparency and consent in medical research. It emphasizes that behind every great invention lies a human story, and those contributions must be acknowledged and respected, regardless of their background, race, or social standing.

"The Immortal Life of Henrietta Lacks" is a rare masterpiece that appeals to both science enthusiasts and those concerned with social justice. Rebecca Skloot's work is an invaluable lesson on bioethics, race, and human rights. Reading this book will not only introduce you to HeLa but also help you understand why knowing Henrietta Lacks's name is so important. This is an essential work that leaves a lasting echo and permanently changes how you view every pill or vaccine you use.